Nieuwe neurotechnologieën werpen fundamentele vragen op voor het recht. Grofweg zijn twee typen technologieën te onderscheiden: enerzijds technieken die informatie uit het brein halen en anderzijds technieken die het brein veranderen. Bieden fundamentele rechten zoals vastgelegd in het EVRM en de Grondwet voldoende houvast en ruimte om het gebruik van deze technologieën in de hand te houden of moeten nieuwe rechten worden geformuleerd? In internationale literatuur wordt al enkele jaren gediscussieerd over de vraag of traditionele rechten en vrijheden voldoende bescherming bieden tegen deze opkomende technologieën die kunnen ingrijpen in ons ‘mentale leven’. Verschillende landen staan inmiddels op het punt van daadwerkelijke erkenning van specifieke neurorechten in hun nationale constitutie, maar in Nederland is er vooralsnog weinig aandacht voor deze belangrijke rechtsontwikkeling. Deze bijdrage beoogt die discussie te stimuleren en te verbreden door te onderstrepen dat naast de wetenschap input van de politiek – op het gebied van rechtsbescherming – inmiddels ook van belang is.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De bestaande (rechts)bescherming en het voorstel voor een nieuwe Wet Bescherming Klokkenluiders schieten ernstig tekort omdat er te weinig oog is voor de specifieke dynamiek in klokkenluiderszaken en omdat er een structureel gebrek aan effectieve conflicthantering bestaat. De huidige focus op procedures drijft betrokkenen onnodig uit elkaar. Klokkenluiders hebben tastbare en doortastende ondersteuning nodig om een melding constructief bespreekbaar te maken. Daarbij zou preventief moeten worden ingespeeld op veel voorkomende patronen die zich voordoen in klokkenluiderszaken.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Per 7 juni 2021 verandert het auteurscontractenrecht. Auteurs, uitvoerende kunstenaars, uitgevers, producenten en opdrachtgevers worden geconfronteerd met nieuwe regels en nieuwe onzekerheden ten gevolge van Europese harmonisatie. In deze bijdrage wordt een overzicht gegeven van de veranderingen en hoe hier in de praktijk het beste mee kan worden omgegaan.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Als er één beroepsgroep is die ervan op de hoogte is dat alles zich met alles laat verbinden, dan is het wel de onze. De schijn van noodzakelijkheid ligt immers al heel gauw voor het oprapen, weet een jurist uit ervaring. En de meeste ‘rechtzoekenden’ weten dat eveneens! Wonderbaarlijk dan ook dat er zoveel publiciteit ontstond naar aanleiding van de aankleding van de nieuwe rechtbank in Amsterdam.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het rapport Ongekend onrecht van de parlementaire ondervraging naar de uitvoering van de Kinderopvangtoeslagen laat zien dat de werking van de democratische rechtsstaat is aangetast, omdat wetgever, bestuur en rechter te dicht op elkaar zitten. De respectering van grondrechten en de behoorlijke behandeling van burgers is niet gegarandeerd, omdat er te weinig tegenkrachten zijn in ons constitutionele systeem. Ook de bestuursrechtwetenschap heeft het overigens af laten weten. Welke adviezen voor de kabinetsformateur volgen uit Ongekend onrecht?

[verder lezen in NAVIGATOR]

Of hier.

Alom klinken zorgen over de ‘verjonging en verharding’ van de jeugdcriminaliteit. Toch blijft vaak onduidelijk waar het dan precies over gaat. Zonder dat voor iedereen duidelijk is waar we het over hebben, hangen echter zowel de gedachtewisseling als praktijkinitiatieven in de lucht en is een goed onderbouwde aanpak - laat staan onderzoek naar een effectieve aanpak ervan - onmogelijk. Deze notitie beoogt aan de hand van een quick scan tot zo’n noodzakelijke afbakening te komen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De ‘aanpassing’ die het kabinet voorstelt met het conceptwetsvoorstel tot ‘aanpassing en verduidelijking’ van het wettelijke verschoningsrecht van advocaten en notarissen jegens de Belastingdienst is niet nodig, omdat het probleem dat het kabinet ermee zegt te willen oplossen niet bestaat. De reikwijdte van het verschoningsrecht is duidelijk, inmiddels ook voor het Global Forum van de OESO, die daar eerder nog vragen over had. Een ‘verduidelijking’ is daarom ook niet nodig. Door het conceptwetsvoorstel en de toelichting erbij ontstaat juist onduidelijkheid over de reikwijdte van het verschoningsrecht. Als gevolg daarvan ontstaat ook onduidelijkheid over de meldingsplicht op grond van de WIB. Het voorstel moet daarom niet worden ingediend.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In 2019 diende de regering het wetsvoorstel Versterking strafrechtelijke aanpak ondermijnende criminaliteit in. Dit wetsvoorstel bespreekt vijf verschillende vormen van ondermijning die beter moeten kunnen worden aangepakt. Het uiteindelijke doel van het wetsvoorstel is om een effectievere strafrechtelijke aanpak van ondermijnende criminaliteit te creëren. De voorgestelde wijzigingen hebben met elkaar gemeen dat zij op het eerste gezicht goed klinken. Een strafverhoging op bedreiging, het gemakkelijker kunnen veroordelen van precursortransport en ‘inklimmers’/’uithalers’ op (lucht)havens, het verhalen van overheidskosten op de veroordeelde en het ‘najagen’ van niet-geïnde boetes – voorstellen die zo op het eerste oog op bijval kunnen rekenen. Leg je de voorstellen echter naast de kritiek die het wetsvoorstel beoogt te adresseren, dan schieten de voorstellen opvallend vaak te kort – of zelfs naast. Waarmee de indruk ontstaat dat dit wetsvoorstel meer voorziet in politieke zoethoudertjes dan dat het daadwerkelijke oplossingen en investeringen biedt.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Voor inperking van grondrechten moet in het voorliggende geval een noodzaak bestaan, terwijl met de minst verstrekkende ingreep moet worden volstaan. Algemene, categorale verbodsbepalingen kunnen in die context dan ook niet door de beugel.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Als verdachten weigeren mee te werken aan het onderzoek pro Justitia kunnen gedragsdeskundigen soms geen stoornis vaststellen, hetgeen aan tbs-oplegging in de weg kan staan. Dit acht de Minister voor Rechtsbescherming onwenselijk en hij wil in de wet expliciteren dat voor tbs-oplegging een juridisch stoornis concept geldt, dat ruimer is dan het medisch stoornisbegrip. Dat wil zeggen dat voor de vaststelling van een psychische stoornis geen medische diagnose zou zijn vereist. In dit artikel wordt ingegaan op enkele knelpunten die door de aangekondigde wetswijziging kunnen ontstaan. Deze hebben betrekking op artikel 5 lid 1 onder e EVRM, de verdedigingspositie van verdachten en de consistentie tussen oplegging en tenuitvoerlegging van de tbs. Vanwege deze knelpunten zouden volgens de auteurs ook andere voorstellen moeten worden onderzocht om de samenleving te beschermen tegen gevaarlijke personen van wie geen psychische stoornis kan worden vastgesteld door de gedragsdeskundige.

Lees het hele artikel in Navigator.

Er is een tendens waarneembaar waarbij gewelddadige incidenten direct geduid moeten worden. Daarbij lijkt geen ruimte te zijn voor nuance; de onmiddellijk te beantwoorden vraag is of er sprake was van terrorisme, verward gedrag of psychiatrie. Ieder antwoord van woordvoerders van politie, GGZ of gemeente lijkt tot controverse te leiden, waardoor de verwarring alleen maar groter wordt. In deze bijdrage wordt dit fenomeen geanalyseerd, waarbij de onmiddellijke behoefte aan betekenisverlening en de begrippen zelf worden besproken. De conclusie is dat het raadzaam is om na een incident alleen de evidente feiten te vermelden en de duiding pas te communiceren als dat met feiten kan worden gestaafd.

Lees het hele artikel in Navigator.

De laatste tijd wordt veel gedebatteerd over rechtsstaat en democratie. In sommige landen komen democrators’ op die ingrepen doen in de onafhankelijke rechterlijke macht en de checks and balances inperken. Nederland heeft geen democrator, maar ook bij ons heeft het ministerie steeds meer invloed op de rechterlijke macht. De rol van de rechter neemt af, en dat gaat ten koste van rechtsbescherming en openbaarheid. De Nederlandse rechtspraak lijkt over dit onderwerp vooral in gesprek te willen met zichzelf, met de minister of de Tweede Kamer; de wereld daar buiten lijkt minder te spelen. Terwijl het juist om die wereld gáát. Er lijkt nog steeds geen erg stevige traditie binnen de Nederlandse rechterlijke macht te zijn in het proberen de burger te bereiken. De burger in zijn hoedanigheid van rechtzoekende of belangstellende zou de (eerste) adressant van de rechtspraak moeten zijn, en niet de hogere rechter of de minister.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het heeft weliswaar lang geduurd vóór NRC Handelsblad er achter kwam, maar inmiddels mag het wel een publiek geheim heten: de juridische stellingen van Thierry Baudet behelzen vaak niet meer dan apekool. De verdenking van kwade trouw ligt dan voor de hand. Nou ja, Thierry Baudet… Veel bedenkelijker wordt het als van overheidswege juridische apekool de wereld in wordt gestuurd.

Lees het hele artikel in Navigator.

Lees het hele artikel in Navigator.

De gaswinning in Groningen is, zo is de bedoeling, uiterlijk in 2030 verleden tijd. Vergoeding van de schade als gevolg van de gaswinning zal tot 2030 en misschien ook nog daarna de aandacht vragen. De discussie over de vraag bij wie gelaedeerden zich kunnen melden en welke procedures beschikbaar zijn om te beslissen of aanspraak bestaat op schadevergoeding, wordt nog volop gevoerd. In deze bijdrage vergelijken we de procedure die tot begin dit jaar beschikbaar was, de procedure die op dit moment geldt en de procedure zoals die voor de nabije toekomst is voorzien. Met welk van de drie zijn de gebruikers, Groningers met schade door aardbevingen ten gevolge van gaswinning, het beste af?

Lees het hele artikel in Navigator.

Een burgemeester ontvangt van de politie het signaal dat prostituees in een vergunde seksinrichting gedwongen (onveilige) seks moeten aanbieden. Een vertrouwenspersoon van de GGD heeft dit verklaard. Anonieme berichten op internetfora bevestigen dit. Echter, de betreffende prostituees wensen geen verklaring af te leggen. De beveiliging van de seksinrichting is namelijk in handen van (leden van) de plaatselijke Outlaw Motorcycle Gang (OMG). Zij zouden de sterke hand van de exploitant zijn en invloed op de bedrijfsvoering hebben. De politie heeft enkele processen-verbaal met bevindingen die zij kan verstrekken. Ook is het mogelijk om van de onderzoeksbevindingen een rapportage met een advies voor de burgemeester op te stellen. Omdat de betrokken medewerkers van de politie in dezelfde gemeente wonen als de leden van de OMG zijn ze terughoudend met het ondertekenen ervan. De burgemeester neemt het signaal serieus en beraadt zich op bestuursrechtelijke handhaving. Maar hoeveel waarde heeft het geschetste bewijs in een bezwaar- en beroepsprocedure? Dat staat in deze bijdrage centraal.

Lees het hele artikel in Navigator.

De Amerikanen danken dit recht aan het Second Amendment (1791): ‘A well regulated Militia, being necessary to the security of a free state, the right of the people to keep and bear Arms, shall not be infringed.’

Lees het hele artikel in Navigator.

Als het aan de Staatscommissie-Remkes ligt, kunnen we opnieuw een debat over toetsingsrecht verwachten. Oude wijn… En erg zwaar aangezet, want de commissie denkt zelfs aan een speciaal constitutioneel hof.

Lees het hele artikel in Navigator.

De intrekking door GroenLinks van het initiatiefwetsvoorstel constitutionele toetsing door de rechter is ongrondwettig. Artikel 137 lid 1 en 4 Grondwet leggen namelijk de verplichting op dat een voorstel in tweede lezing overwogen zal worden. Het intrekken van een voorstel druist in tegen deze bepaling en ook het vervallen verklaren past hier niet bij. De Tweede Kamer kan dan niet meer over het voorstel beraadslagen en stemmen. Het voorstel zou (alsnog) op de agenda moeten worden gezet en in stemming moeten worden gebracht.

Lees het hele artikel in Navigator.

Volgens de Afdeling advisering van de Raad van State leidt het Actieve Donorregistratiesysteem (ADR), zoals dat door Pia Dijkstra in een initiatiefwetsvoorstel is uitgewerkt, tot aantastingen van het recht op lichamelijke integriteit. De Raad vooronderstelt echter ten onrechte dat het bezwaar dat tegen het ADR-systeem wordt ingebracht voor het nu vigerende systeem niet geldt. Daarnaast geeft de Raad een onjuiste analyse van de aard van het probleem en maakt dientengevolge ook een onjuiste inschatting van de omvang ervan. Als we goed kijken blijkt de omvang van het probleem in het ADR-systeem in het slechtste geval (in de kern is dat bij een vergelijkbaar aantal familieweigeringen) niet groter te zijn dan in het huidige. Bij een afnemend aantal familieweigeringen neemt de kans op het aantal aantastingen van de lichamelijke integriteit wel toe, maar dat effect wordt meer dan gecompenseerd door het stijgend aantal beschikbaar komende organen.

Lees het hele artikel in Navigator.

In verband met de plannen voor een nieuw Wetboek van Strafvordering is onderzoek verricht naar het geheel van toezichtsmogelijkheden op strafvorderlijk overheidsoptreden, waarbij ook een vergelijking is gemaakt met de situatie in België. In dit artikel wordt ingegaan op de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek, waarbij de nadruk ligt op de resultaten die betrekking hebben op Nederland.

Lees het hele artikel in Navigator.

‘Leer eerst met referendumwet omgaan, voordat je ’m afschaft’, aldus Wim Voermans. Hij reageert daarmee op het voornemen van het nieuwe kabinet om van het raadgevend referendum af te komen. Die reactie klinkt heel redelijk en bedachtzaam. Maar voor een staatsrechtbeoefenaar (en dat is Voermans) toch een beetje te makkelijk, lijkt me.

Lees het hele artikel in Navigator.

In zijn essay over de (meer)waarde van juristen stelt Bekkers de vraag of juristen - ‘in het bijzonder advocaten’ - profijtelijk zijn voor de samenleving en voor de burger. Alvorens tot een beantwoording te komen geeft hij een historische schets van de wijze waarop de advocatuur zich in de loop der jaren heeft ontwikkeld. Dit deel zou wat mij betreft voor elke advocaat of degene die overweegt dit te worden verplichte lesstof moeten zijn: helder, beknopt, informatief.

Lees het hele artikel in Navigator.

Mies Westerveld dank ik voor haar reactie. Dat het probleem dat onderzoeksinstituut HiiL signaleert ook de overheid aangaat, als bron van toename van juridische conflicten (zie sub 5 in mijn bijdrage), lijkt mij bij het zoeken naar een oplossing wél relevant.

Lees het hele artikel in Navigator.