In dit artikel wordt ingegaan op het geschil tussen de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) en de vereniging Ongehoord Nederland. De laatste kreeg sancties opgelegd door de NPO en de NPO heeft daarnaast de staatssecretaris verzocht om de voorlopige erkenning van ON! in te trekken. De stellingen van beide partijen worden in dit artikel getoetst langs de lijnen van de bevoegdheidsgrondslag van de NPO en de vrijheid van meningsuiting die een omroep als ON! toekomt. Misverstanden en knelpunten in de normering van publieke omroepen in de Mediawet en de Journalistieke Code NPO worden geduid. Het artikel eindigt met een aantal suggesties voor verbeteringen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Met smart werd gewacht op de eerste antwoorden van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) op uitlegvragen over artikel 82 lid 1 van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). In de Nederlandse literatuur is de afgelopen jaren uitvoerig gediscussieerd over schadevergoeding wegens inbreuken op de AVG, maar elke analyse hierover werd gepresenteerd met één nadrukkelijk voorbehoud: dat het HvJ EU zich nog over de kwestie moest uitlaten. Op 4 mei 2023 heeft het Hof de eerste drie prejudiciële vragen beantwoord. Een reeks hieraan verwante vragen wacht nog op beantwoording. In deze bijdrage bespreken auteurs welke implicaties de eerste antwoorden van het Hof hebben voor de Nederlandse rechtspraktijk en verkennen zij hoe vergoeding van ‘immateriële schade’ wegens schending van de AVG kan worden ingepast in het Nederlandse schadevergoedingsrecht.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog in de periode 1945 tot 1949, waarin zoals inmiddels alom wordt erkend stelselmatig en wijdverbreid extreem geweld van Nederlandse zijde werd toegepast, werden op grote schaal dienstplichtigen ingeschakeld. Sommigen weigerden dienst of deserteerden, met vaak levenslang gevoelde consequenties. Inmiddels heeft de regering haar excuses aangeboden voor het extreme geweld van de Nederlandse militairen in die periode en worden er her en der aanzetten gegeven tot eerherstel van de Indiëweigeraars. In de excuses die premier Rutte aanbood ‘aan eenieder in ons land die met de gevolgen van de koloniale oorlog in Indonesië heeft moeten leven’ werden deze echter niet genoemd. In deze bijdrage wordt betoogd dat, waarom en hoe de Indiëweigeraars en -deserteurs, bij leven of postuum, in ere moeten worden hersteld door middel van een amnestiewet, mede geïnspireerd door een recent Duits voorbeeld.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In België gaan stemmen op om arresten van het Grondwettelijk Hof middels een zogenoemd ‘volksberoep’ te kunnen verwerpen. Nu gaat het om een juridisch nog niet erg doortimmerd voorstel, maar desalniettemin is waakzaamheid geboden. Want niet alleen in België ligt de onafhankelijke rechter vanuit de politiek onder vuur. Hoeveel politiek kan de rechtsstaat verdragen?

[verder lezen in NAVIGATOR]

‘Ja!’, zegt de Algemene Rekenkamer in haar brief van 30 maart 2023 aan de Tweede Kamer. Een heldere en bondige brief, niet meer dan zes pagina’s. De brief zegt hardop wat insiders al lang onder elkaar fluisterden, maar vaak niet hardop durfden te zeggen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Het debat dat op dit moment gevoerd wordt over parlementair gedrag en omgangsvormen in de Tweede Kamer, zou niet alleen gestuurd moeten worden door de idee dat het Reglement van Orde vooral toeziet op de waardigheid van het parlement en ordehandhaving, nu ophitsende of antirechtsstatelijke taal gebezigd binnen het parlement meer dan ooit externe werking kan hebben. Moet het niet mogelijk zijn om steviger maatregelen te treffen, indien Kamerleden zouden oproepen om ‘diegenen aan te spreken’ die hebben meegewerkt aan ‘de verkiezingsfraude’, of wanneer zij bewust en herhaaldelijk de (waarden van de) democratische rechtsstaat op ondermijnende wijze ter discussie stellen? Moeten we wachten tot incidenten structureel blijken te zijn of daadwerkelijk leiden tot ondermijning van de democratische rechtsstaat of zelfs tot geweld? Met het aanvaarden van meer handvatten om reglementair op te treden tegen dit soort uitingen in het parlement, zou een parlementaire analogie kunnen ontstaan van de strafrechtelijke gevaarzettingsdoctrine. Want waarom zouden taaluitingen, die in het strafrecht potentieel zo ernstig worden bevonden dat ze een abstracte delictsomschrijving legitimeren, aan aparte reglementering door de Tweede Kamer moeten ontsnappen?

[verder lezen in NAVIGATOR]

Een overheidslichaam dat een onroerende zaak wil verkopen, moet ruimte bieden aan (potentiële) gegadigden om mee te dingen naar deze onroerende zaak indien er meerdere gegadigden zijn voor de aankoop daarvan. Dat heeft de Hoge Raad in het recente Didam-arrest geoordeeld, zich daarbij baserend op de jurisprudentie van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State over de rechtsgrondslag voor de verdeling van schaarse vergunningen. De Hoge Raad onderzoekt die rechtsgrondslag zelf niet. In dit artikel worden de grondslag en de ratio van de verplichting tot het bieden van mededingingsruimte onder de loep genomen. Het Didam-arrest roept ook een aantal belangrijke vragen op die verband houden met de reikwijdte en operationalisering van de verplichting tot het bieden van mededingingsruimte. Ten slotte is er de vraag of en in hoeverre het Didam-arrest consequenties zou moeten hebben voor de (door)ontwikkeling van het domein van de overheidsinkoop.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Begin vorige eeuw werd een apart jeugdstrafrecht in ons land geïntroduceerd, precies honderd jaar geleden gevolgd door de introductie van de kinderrechter. In dit artikel wordt teruggeblikt op de creatie van de jeugdstrafrechter en op de ingrijpende veranderingen die zijn rol eind vorige eeuw onderging. Deze terugblik sluit af met een aantal aanbevelingen: herstel van de band tussen jeugdstrafrecht en jeugdbescherming, erkenning van het specialisme van de jeugdstrafrechter en herstel van de regierol van de jeugdstrafrechter in de executiefase.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De Amsterdamse voorzieningenrechter wees onlangs vrijwel alle vorderingen van Tweede Kamerlid Nilüfer Gündoğan toe in het kort geding dat zij tegen de partijleiding van Volt had aangespannen. Onder journalisten en politicologen, maar ook onder staatsrechtgeleerden heeft dit oordeel tot grote verontwaardiging geleid. Volgens sommigen gaat het in dit verband om political questions en had de Amsterdamse voorzieningenrechter zich daarom van een inhoudelijk oordeel moeten onthouden. Maar is dat wel zo?

[verder lezen in NAVIGATOR]

De Autoriteit Persoonsgegevens is in inmiddels twee Vooraf'en in één adem genoemd met gebrekkige democratische legitimatie en onrechtmatig handelen. Dat zijn krasse standpunten. Alle reden dan ook om het grondrecht op bescherming van persoonsgegevens en de positie, taken en verantwoordelijkheden van de AP nog eens in een breder perspectief voor het voetlicht te brengen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Ernst Hirsch Ballin gaat met emeritaat. Behalve vele decennia actief als academicus, was Hirsch Ballin de langstzittende minister van Justitie sinds de Grondwetswijziging van 1848. Alle reden om met hem in gesprek te gaan en stil te staan bij een aantal leidende thema’s in zijn denken over niet alleen het recht en de rechtsstaat in den brede, maar ook de toekomst van het constitutionele recht, het juridisch onderwijs en de methodologie van rechtswetenschap. Maar ook een gesprek om ‘de mens’ achter ‘de baan’ scherper te krijgen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De Rechtspraak wil overgaan naar een beleid waarbij publicatie van een uitspraak op rechtspraak.nl het uitgangspunt wordt waarvan alleen omwille van zwaarwegende redenen wordt afgeweken (publiceren, tenzij). Om deze ambitie te verwezenlijken heeft de Rechtspraak het programma ‘Meer én verantwoord publiceren’ ingericht. De komende 10 jaar gaan in het kader van dit programma belangrijke stappen gezet worden. Deze ambitie brengt echter wel een aantal uitdagingen met zich mee.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Bij het voornemen van de Raad voor de rechtspraak om veel meer uitspraken openbaar te maken dan nu het geval is zijn nogal wat kanttekeningen te plaatsen. Een juridische grondslag is er niet en wat de toegevoegde waarde voor de professionele juridische dienstverlener is en voor de individuele burger is nog maar de vraag. De Raad zou er in ieder geval voor moeten zorgen dat er een level playing field ontstaat. Iedereen moet evenveel kunnen profiteren van die enorme hoeveelheid informatie. Dat kan alleen als er uitgebreid wordt gemetadateerd en er een krachtige zoekmachine komt die voor iedereen toegankelijk is. Verder ligt het gevaar op de loer dat de rechtsontwikkeling wordt beperkt als het inschatten van de uitkomst van een procedure makkelijker wordt. Want niet alleen juridische dienstverleners kunnen de toekomstige database inzetten maar rechters zullen dat ook gaan doen. Tot slot ligt er nog wat huiswerk om de huidige anonimiseringsrichtlijnen in overeenstemming te brengen met de AVG.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Voor individuele burgers is het belangrijk dat de Rechtspraak al haar uitspraken publiceert. Voor onderzoekers moeten in elk geval alle uitspraken gemakkelijk beschikbaar zijn. Omdat dat niet het geval is gebleken, is het mooi dat de Rechtspraak van plan is een openbaarmakingsslag te maken. Wat nog belangrijker is, is zicht op het verloop en uitkomst van alle procedures, ook als de procedure niet eindigt met een uitspraak. Ook voor die procedures zou de Rechtspraak de meest belangrijke kenmerken moeten registreren en openbaar maken.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Op de weg naar een transparantere overheid passeerden we het afgelopen jaar twee historische mijlpalen: de Eerste Kamer nam de Wet open overheid (Woo) aan en de voorzitter van de Raad voor de rechtspraak beloofde dat binnen enkele jaren 75% van de uitspraken op internet zal staan. Een dergelijke grootschalige uitsprakenpublicatie kan niet zonder gedegen wettelijk kader. Deze toekomstige ‘Wet publicatie rechtelijke uitspraken’ (Wpru) heeft vele raakvlakken met de Woo: ze hebben dezelfde voorouders en delen enkele juridische vraagstukken en uitvoeringsproblemen. Uit de kinderopvangtoeslagaffaire kunnen we bovendien leren dat bestuurlijke informatie en rechterlijke uitspraken door burgers in samenhang moeten kunnen worden beschouwd.

[verder lezen in NAVIGATOR]

In deze bijdrage staan de aangifte van het Federatief Joods Nederland en de Kamervragen van Attje Kuiken over de verkoop van ‘foute’ boeken door Bol.com centraal. Eerst wordt ingegaan op de vraag of vervolging van Bol.com op basis van het huidige Nederlandse strafrecht kans van slagen heeft en wordt hiertoe de verhouding tussen artikel 137e Sr en artikel 10 lid 2 EVRM besproken. Tevens wordt de Mein Kampf-jurisprudentie toegelicht en de criteria die hieruit voortvloeien toegepast op de casus-Bol.com. Voorts wordt de aangifte tegen Bol.com geplaatst in een breder perspectief van deplatforming. Tot slot wordt ingegaan op private censuur. Betoogd wordt dat het plaatsen van disclaimers bij boeken niet alleen onnodig is, maar dat dit ook in de hand werkt dat een kleine groep mensen een onevenredig grote invloed kan uitoefenen op de vraag bij welke boeken een disclaimer wordt opgenomen.

[verder lezen in NAVIGATOR]

Wat kan Hobbes ons in tijden van crisis leren en welke inzichten heeft hij ons als constitutioneel en rechtsstatelijk denker te bieden? Dat zijn zijn inzichten over de aanvaarding van staatsgezag en de betekenis van vrijheid, over de aard van representatie en over wat nodig is om geweldloos met elkaar samen te leven. Cipiers met een autoritair karakter moeten er niet op rekenen zich al te zeer aan Hobbes te kunnen laven. In retrospectief zijn in zijn Leviathan namelijk prominent de contouren te herkennen van wat wij vandaag een democratische rechtsstaat plegen te noemen. Hobbes is een denker die vorm heeft gegeven aan de structuren en principes van de moderne burgerlijke samenleving. Juist daardoor blijft hij aanzetten tot reflectie over wat nodig is om in een rechtsstaat te leven, ook in tijden van crisis.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De vraag wie in Europeesrechtelijke context verantwoordelijkheid draagt voor het handelen van Landen en Gebieden Overzee (LGO) is bijzonder complex. LGO maken geen deel uit van de interne markt, maar voor het vrij verkeer van goederen geldt desalniettemin een beperkte werking. Met het arrest van het HvJ EU van 31 oktober 2019 is duidelijk geworden dat Nederland vanwege haar bijzondere betrekkingen met de eigen LGO een specifieke aansprakelijkheid heeft. Op grond van het Unierechtelijke beginsel van de loyale samenwerking is Nederland aansprakelijk voor schending van het douanerecht door de LGO en voor het compenseren van de verliezen die de Unie als gevolg daarvan heeft geleden. Deze uitspraak van het HvJ EU maakt nogmaals duidelijk dat het gehele Koninkrijk der Nederlanden EU-lidstaat is en niet alleen Europees Nederland.

[verder lezen in NAVIGATOR]

De huidige artikelen in het Wetboek van Strafrecht die verkrachting en aanranding strafbaar stellen vereisen dat de dader opzettelijk een dwangsituatie moet hebben gecreëerd waarbij tegen de wil van het slachtoffer seksuele handelingen hebben plaatsgevonden. De Minister van J&V heeft aangegeven dat de vereiste dwang een veroordeling in de weg kan staan en nieuwe wetsbepalingen aangekondigd waarbij niet meer de dwang, maar de seks tegen de wil centraal staat. Maar is dat eigenlijk wel nodig? Zijn de huidige strafbaarstellingen echt niet afdoende?

[verder lezen in NAVIGATOR]

Ambtenaren zweren trouw aan de Grondwet. Beginselen van de democratische rechtsstaat, waaronder fundamentele rechten, worden prominent door die Grondwet vormgegeven. Schending van die beginselen door de overheid zelf is, zo wordt hier betoogd, een stevig argument om verzet van ambtenaren robuuster dan nu rechtspositioneel te verankeren. De invoering van de Wnra kan het momentum creëren om werk te maken van de ontwikkeling van een bruikbare doctrine over deze aangelegenheid.

Lees het hele artikel in Navigator.

De uitdrukkelijke toevoeging van de categorieën geslachtskenmerken, genderidentiteit en genderexpressie aan de AWGB betekent volgens de initiatiefnemers een forse stap in het terugdringen van de structurele achterstand van transgender en intersekse personen. Als we deze wetswijziging in een breder perspectief plaatsen, kunnen we ons echter afvragen of zij de gewenste emancipatie dichterbij brengt en of het in die zin verstandig is dat de wetgever ook na de suggestie van de Raad van State de strafrechtelijke optie van het uitbreiden van de gronden voor strafbare groepsbelediging links liet liggen.

Lees het hele artikel in Navigator.

De Benedenwindse eilanden, waaronder Curaçao, worstelen met de opvang van duizenden vluchtelingen uit Venezuela. Anders dan in omringende landen is van humanitaire hulpverlening op de eilanden hoegenaamd geen sprake. Er zijn wel asielprocedures, maar daarvan wordt amper gebruik gemaakt. Curaçao zette regelmatig Venezolanen uit totdat de grens met Venezuela eind maart dicht ging. Bijstand vanuit Nederland komt moeizaam op gang. De Nederlandse regering durft zich vanwege de autonomie van de eilanden nauwelijks met de situatie te bemoeien en stelt tegelijkertijd condities aan bijstand. Ondertussen verleent Nederland via VN-hulporganisaties wel noodhulp aan andere landen in de regio. De regering van Curaçao heeft UNHCR juist van het eiland gestuurd omdat het te gemakkelijk statussen zou uitdelen. Een van de weinige eilandbewoners die zich het lot van de Venezolanen aantrekt verzucht: ‘Haal ons uit het isolement.’

Lees het hele artikel in Navigator.

Bespreking van het preadvies voor de NJV-jaarvergadering 2018 van Margeet Ahsmann, ‘Civiel effect: nut en noodzaak. Met enkele rechtsvergelijkende beschouwingen over de initiële en postinitiële opleiding’, Handelingen NJV, 148^e jaargang/2018, Wolters Kluwer 2018, p. 15-64.

Lees het hele artikel in Navigator.

Bespreking van het preadvies voor de NJV-jaarvergadering 2018 van Hanny Elzinga, ‘Interdisciplinariteit in de initiële juridische opleiding’, Handelingen NJV, 148^e jaargang/2018, Wolters Kluwer 2018, p. 65-92.

Lees het hele artikel in Navigator.

Bespreking van het preadvies voor de NJV-jaarvergadering 2018 van Karel Kraan & Bert Niemeijer, ‘De opleiding tot overheidsjurist’, Handelingen NJV, 148^e jaargang/2018, Wolters Kluwer 2018, p. 93-128.

Lees het hele artikel in Navigator.

Bespreking van het preadvies voor de NJV-jaarvergadering 2018 van Margreet Ahsmann, ‘Het nieuwe Opleidingshuis voor rechters: een fundamentele verbetering?’, Handelingen NJV, 148^e jaargang/2018, Wolters Kluwer 2018, p. 129-186.

Lees het hele artikel in Navigator.

Bespreking van het preadvies voor de NJV-jaarvergadering 2018 van Jonathan Soeharno & Jaap Winter, ‘De deskundige advocaat. Een pleidooi voor de togatoets en volwaardige academische en professionele vorming’, Handelingen NJV, 148^e jaargang/2018, Wolters Kluwer 2018, p. 187-2012.

Lees het hele artikel in Navigator.

In dit artikel wordt een aantal constitutionele en rechtsstatelijke uitdagingen verkend die de hedendaagse stedelijke dynamiek meebrengt. In welke mate kunnen of moeten de bestaande constitutionele normering en rechtsstatelijke oriëntering worden herzien met het oog op de actuele vragen en uitdagingen waarmee de moderne stad wordt geconfronteerd? Als lokale en regionale bestuurders een grotere stedelijke autonomie zouden krijgen, wat zou dat impliceren voor het constitutionele en rechtsstatelijke kader voor regelgeving en bestuur? Waar knelt of wringt het huidige kader met de behoeften van steden aan grotere slagkracht en de wens die constitutioneel vorm te geven en te verankeren?

Lees het hele artikel in Navigator.

Sint Maarten geniet meer autonomie in het Koninkrijk dan St. Martin in Frankrijk. Dit brengt, ook na het passeren van orkaan Irma, de nodige verantwoordelijkheid met zich, zoals op het terrein van openbare orde en justitie. Naar Europees recht verschillen Sint Maarten en St. Martin enorm: Sint Maarten is een LGO en St. Martin een UPG. Land en Collectivité hebben naar Unierecht echter ook een overeenkomst: zowel de ingezetenen van St. Martin (Franse burgers) als die van Sint Maarten (Nederlandse burgers) zijn Europese burgers. Interessant is te bezien hoe zwaar deze overeenkomst weegt voor de EU bij de beslissing of ten aanzien van steunverlening in tijden van nood een wezenlijk verschil tussen beide zijden van het eiland gemaakt mag of zal worden. Dát de Commissie inmiddels toegezegd heeft dat ook Sint Maarten op financiële steun vanuit de EU kan rekenen maakt dat niet anders want grondslag en omvang van die steun liggen ten aanzien van Sint Maarten niet vast.

Lees het hele artikel in Navigator.

Op 6 september 2017 is, op 93-jarige leeftijd, prof. mr. Frits Kalshoven overleden. Hij was een internationaal gerenommeerde deskundige op het terrein van het internationale humanitaire recht.

Lees het hele artikel in Navigator.

Op 25 september 2017 overleed op 79-jarige leeftijd in zijn thuisstad Chicago Mahmoud Cherif Bassiouni, Emeritus Professor of Law aan DePaul University, President van het Siracusa International Institute for Criminal Justice and Human Rights en erevoorzitter van de International Assosiation of Penal Law. De reacties die zijn overlijden teweegbrengt, laten zien wat een groot voorbeeld hij was en is voor velen die een bijdrage willen leveren aan een vreedzame wereld. Door de geestkracht van zijn werk heeft hij vele mensen over de hele wereld geïnspireerd. Met zijn wortels in de Arabische wereld en zijn vertrouwdheid met de westerse wereld heeft Bassiouni zich in praktijk en in theorie ingezet voor de eerbiediging van mensenrechten en de rule of law en de beëindiging van straffeloosheid. Deze bijdrage is een bescheiden poging te reflecteren op zijn bijzondere persoonlijkheid en de betekenis van zijn werk voor, met name, het internationaal strafrecht.

Lees het hele artikel in Navigator.

Lagere rechters lijken vaker via een prejudiciële procedure bij de Europese rechter een oplossing na te streven die in de nationale rechtsorde buiten hun macht ligt, bijvoorbeeld omdat staande jurisprudentie een andere uitkomst voorschrijft. Gezien de expliciete rechtspolitieke overwegingen van de betrokken rechters kan hier gesproken worden van rechterlijk activisme. Kunnen we dat in de toekomst (nog) meer verwachten en zou dat een wenselijke ontwikkeling zijn? In deze voorstudie wordt een aanzet gedaan tot het in kaart brengen van de voorwaarden waaronder lagere rechters de prejudiciële procedure bij het Hof van Justitie op activistische wijze gebruiken.

Lees het hele artikel in Navigator.

Naar schatting 119 000 kinderen zijn volgens een officiële studie jaarlijks in Nederland slachtoffer van kindermishandeling. Dit komt neer op 3,4% van de totale minderjarigenpopulatie van 3,5 miljoen. Anderzijds valt uit het recente proefschrift van Maartje Schouten af te leiden dat jaarlijks naar schatting 0,05% van de minderjarigenpopulatie zou worden mishandeld. Omgerekend komt dat neer op jaarlijks 1662 slachtoffers. 119 000 tegenover 1662: een verschil van twee ordes van grootte: aanleiding voor een methodologisch onderzoek van de NPM-studie. De conclusie luidt dat de NPM-claim niet gevalideerd is en onbruikbaar is als basis voor overheidsbeleid gericht op preventie en interventie.

Lees het hele artikel in Navigator.

Berichten over een impeachmentprocedure tegen Donald Trump buitelen over elkaar heen. Is dit inderdaad een reëel vooruitzicht? Dat blijft voorlopig even afwachten. Hoewel velen het lijken te hopen, is een impeachment op dit moment niet onvermijdelijk. Via de route van de (aanloop naar de) procedure die destijds tegen Bill Clinton werd gevoerd, wordt in dit artikel getracht inzicht te verwerven in de juridischpolitieke dynamiek die Donald Trump momenteel ondergaat, én die hem te wachten staat mocht het daadwerkelijk zover komen.

Lees het hele artikel in Navigator.

Vanaf het begin is duidelijk geweest dat Brexit vooral een politiek proces is, waarbij juridische kaders in beperkte mate een oplossing bieden. Belangrijke kwesties, zoals de rechten van EU-burgers in het Verenigd Koninkrijk en van VK-burgers in de EU, zullen moeten worden beslist op basis van politieke wil en een wederzijdse afweging van belangen. De juridische context blijft echter van groot belang, zeker ook waar deze wordt ingezet als middel in de politieke strijd.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het nakende jubileum van het algemeen kiesrecht, maar ook de komende verkiezingen, nodigen bij uitstek uit tot bezinning over de vertegenwoordigende democratie. De suggestie die hier wordt gedaan is die democratie meer als een agora en platform op te vatten. Zo wordt een opener politiek debat mogelijk, dat zicht weet te houden op wat er in de tegendemocratie plaatsvindt en aan standpunten wordt geagendeerd. Tegelijkertijd blijft robuuste verankering van instituties minstens even cruciaal, want juist die staan garant voor stabiliteit en voor de rechtsstaat. De uitdaging bestaat er dus in om dialectisch te democratiseren en het ene te doen en het andere niet te laten: intelligent ruimte geven aan de tegendemocratie en hindermacht, en verstandig voortbouwen op wat de vertegenwoordigende democratie en flankerende instituties te bieden hebben.

Lees het hele artikel in Navigator.

De opkomst in Europa van rechts-populistische partijen enerzijds en moslim-fundamentalisten anderzijds dwingt regeringen er toe na te denken over de vraag hoe om te gaan met extremistische organisaties en bewegingen wier gedachtegoed of ideologie haaks staat op de uitgangspunten van democratische rechtsstaten. Wat rechtvaardigt het verbod van een politieke partij in een democratie? Hoe kan een dergelijke ogenschijnlijk ondemocratische maatregel politiek-filosofisch gerechtvaardigd worden en wat vormt het huidige juridische criterium voor een partijverbod? Betoogd wordt dat de rechtsfilosofie van Gustav Radbruch in de politiek-filosofische rechtvaardiging voor een partijverbod kan voorzien. Daarnaast wordt geconcludeerd dat op grond van het huidige recht niet alleen antidemocratische partijen, maar ook anti-rechtsstatelijke partijen verboden kunnen worden. In dat opzicht ligt aan de Nederlandse rechtsorde een materiële democratie-opvatting ten grondslag.

Lees het hele artikel in Navigator.

Recent adopteerde de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State de, in het privaatrecht ontwikkelde, correctie Langemeijer. Wat betreft (de toepassing van) deze correctie zijn er tussen privaatrecht en bestuursrecht zeker nog verschillen, die deels door de aard van het bestuursrecht kunnen zijn ingegeven. Ook in verband met de te dienen rechtvaardigheid zijn nog ‘punten’ te maken. Een en ander neemt echter niet weg dat het verheugend is dat door de Afdeling stappen zijn en worden gezet om een onrechtvaardige uitwerking van het relativiteitsvereiste te kunnen voorkomen door adoptie van deze correctie in het bestuursrecht. Dat op zich reeds verdient hulde. In de praktijk moet er wel op worden toegezien dat uitholling van dit correctief door een te rigide gebruik ervan wordt vermeden.

Lees het hele artikel in Navigator.

Het advies van de Commissie rechtseenheid bestuursrecht biedt een degelijke analyse van de verschillende mogelijkheden tot rechtseenheidsvoorziening en maakt met feitelijke informatie en voorbeelden duidelijk waarom een gedifferentieerd stelsel de voorkeur heeft. Rechtseenheidsvragen komen in soorten en maten voor, waarop procedurele instrumenten moeten worden afgestemd. Door de minimale regeling die wordt voorgesteld, zal veel afhangen van de toepassing van de procedures in de praktijk door de Afdeling en de Hoge Raad.

Lees het hele artikel in Navigator.

Aflevering 292 bevat een prikkelende bijdrage van Ulli d’Oliveira met de titel ‘Zaakstoedeling en het vleugellamme artikel 17 Grondwet’. Uitgaande van zijn interpretatie van dit artikel en van artikel 6 EVRM acht hij de praktijk bij sommige gerechten ongrondwettig. Hij bepleit formele regelgeving ter uitvoering van het grondwetsartikel. Ik plaats kele kanttekeningen bij zijn bijdrage.

Lees het hele artikel in Navigator.

Bekijk dit nummer in Navigator.

In de Safe Harbor-uitspraak vernietigt het Hof het EU-US Safe Harbor Framework voor datadoorgiftes naar de Verenigde Staten (VS), maar heeft deze uitspraak ook gevolgen voor datadoorgiftes onder de alternatieve datadoorgifte-instrumenten, zoals de Europese modelcontracten? Staan datadoorgiftes naar andere landen dan de VS nu ook ter discussie? Lost het nieuwe ‘EU-US Privacy Shield’ data-akkoord de doorgifteproblemen naar de VS op?

Lees het hele artikel in Navigator.

De Europese Commissie heeft in maart 2014 een nieuw kader voor een rechtsstaatsmechanisme vastgesteld dat een doeltreffende en samenhangende bescherming van de rechtsstaat in de lidstaten beoogt te waarborgen. Het mechanisme stelt de Europese Commissie in staat om voortvarend op te treden wanneer zich een systemische bedreiging van de rechtsstaat lijkt te ontwikkelen in een lidstaat. De zogenaamde Venetiëcommissie werd onlangs voor het eerst ingeschakeld in de kwestie van het Poolse Constitutioneel Tribunaal. Op 11 maart jl. bracht de Venetiëcommissie haar rapport uit.

Lees het hele artikel in Navigator.

Dit essay gaat over ontwikkelingen in het omgevingsrecht en in het bijzonder het waterstaatsrecht en de lessen die we daaruit kunnen leren voor de verdere vormgeving van het omgevingsrecht, met het doel hiermee een bijdrage te leveren aan de discussie over de toekomst van het omgevingsrecht en het bestuursrecht. Het bestuur dient zich te realiseren dat de komende jaren gepaard zullen gaan met veel onzekerheden terwijl de samenleving tegelijkertijd voor grote opgaven staat. Men zou niet te bang moeten zijn om de mogelijkheden van de Omgevingswet ten volle te benutten. ‘Nat gaan’ bij de Raad van State zal deel van dat proces zijn, en is de enige manier om duidelijkheid te krijgen over de mogelijkheden die wetgeving biedt en om een visie te verwezenlijken.

Lees het hele artikel in Navigator.