Een lang slepend conflict over het stakingsrecht tussen werkgevers en werknemers in de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) is ter advisering voorgelegd aan het Internationaal Gerechtshof (IGH) in Den Haag. Het IGH is het hoogste rechtsprekend orgaan van de VN en kan ook, desgevraagd, advies geven aan VN-organisaties over interpretatie van verdragen. In dit geval gaat het om de interpretatie van Verdrag 87 van de ILO over vakbondsvrijheid. In dat Verdrag, dat tot stand kwam in 1948, en inmiddels 158 ratificaties telt (uit 187 lidstaten van de ILO) komt het woord stakingsrecht niet voor, maar wordt wel in artikel 3 lid 1 geschreven: Workers’ organisations shall have the right….to organise their activities and to formulate their programmes.
De vraag die aan het IGH is voorgelegd, luidt: Is the right to strike of workers and their organisations protected under Convention 87 of the ILO? Sinds de totstandkoming van het Verdrag 87 hebben de toezichtorganen van de ILO het stakingsrecht erkend en gebaseerd op Verdrag 87. Die toezichtorganen zijn: 1) de jaarlijks vergaderende Committee on Applications of Conventions (CAS), die het rapport van de Committee of Experts (CoE) bespreekt en schendingen van het Verdrag vaststelt en 2) de 3x per jaar vergaderende Committee on Freedom of Association (CFA), die uitspraken doet over concrete ingediende klachten van schending van het Verdrag. Zowel de CAS als de CFA hebben het Verdrag vanaf het begin zodanig geïnterpreteerd dat het stakingsrecht eronder valt. Zoals bekend is de ILO een VN-organisatie, waarin niet alleen overheden participeren, maar ook vakbonden en werkgeversorganisaties.
In 2012 hebben de werkgevers in de CAS bij verrassing het standpunt ingenomen dat de bestaande interpretatie niet juist is, en het stakingsrecht niet in Verdrag 87 kan worden gelezen. Sindsdien houdt dit onderwerp de gemoederen in de ILO flink bezig, vele vergaderingen werden sindsdien belegd om te bezien of men onderling tot een oplossing kon komen. Dat is niet gelukt. Reden waarom de werknemers, 11 jaar later, een voorstel om de kwestie aan het IGH voor te leggen in stemming hebben gebracht. Een ruime meerderheid van staten stemden voor, de werkgevers en een aantal staten stemden tegen. De constitutie van de ILO kent in art 37 de mogelijkheid om een interpretatie-geschil ter advisering voor te leggen aan het IGH.
De achterliggende reden voor de werkgevers om hier nu na al die jaren sinds 1948 zo’n grote kwestie van te maken, ligt vermoedelijk in het volgende. Verdrag 87 maakt sinds 1998 deel uit van een tiental door de ILO als “fundamenteel” aangemerkte Verdragen, die in steeds meer andere, voor werkgevers relevante, juridische teksten zijn terug te vinden, zoals bijv. de OECD Richtlijnen voor multinationals, de UN Guiding Principles for Business and Human Rights, en in tal van “Codes of Conduct” die bedrijven zelf hebben opgesteld. Bij alle discussies en uitspraken over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) spelen de fundamentele arbeidsrechten van de ILO een belangrijke rol. Dan is uiteraard ook belangrijk hoe die verdragen precies moeten worden gelezen, en zien de werkgevers niet graag een in hun ogen te ruime uitleg.
Ook tal van gerechtelijke colleges, zowel nationaal als internationaal, baseren zich voor de uitleg van Verdrag 87 en het stakingsrecht op hetgeen de ILO daarover heeft vastgesteld. Denk bijvoorbeeld aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, het EU Hof van Justitie, het Inter-Amerikaanse Hof voor de rechten van de mens, de Afrikaans Commissie voor de Mensenrechten, etc. Wereldwijd wordt hier de uitleg van de ILO gevolgd.
Door de lang gegeven uitleg van Verdrag 87 in 2012 ter discussie te stellen wordt getracht een in de ogen van de werkgevers te ruime uitleg terug te draaien cq te voorkomen. Het IGH zal naar verwachting anderhalf jaar nodig hebben om tot een “advisory opinion” te komen, dat wordt dus ergens in 2025. De betrokken partijen krijgen uiteraard eerst de gelegenheid om hun respectievelijke standpunten naar voren re brengen en te bepleiten. Het advies van het IGH is niet bindend, maar legt doorgaans wel groot gewicht in de schaal.
Request for Advisory Opinion - Right to Strike under ILO Convention No. 87