Mensenrechtenoverwegingen worden nog steeds te vaak over het hoofd gezien in de wetgeving in de EU, dat schrijft het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten (FRA) in een op 8 december 2025 gepubliceerd rapport. Ondanks de bindende kracht van het Handvest van de grondrechten van de EU, hebben slechts enkele EU-lidstaten richtlijnen om de impact op mensenrechten te beoordelen bij de implementatie van EU-wetgeving. Nog minder verwijzen expliciet naar het Handvest in dergelijke richtlijnen.
Het rapport verschijnt op een moment dat de EU haar inspanningen intensiveert om haar regelgevingskader te stroomlijnen door middel van Omnibus-hervormingen om het concurrentievermogen te vergroten. In deze context benadrukt het rapport dat effectbeoordelingen op het gebied van grondrechten essentieel zijn om mensen te beschermen en naleving van de wet te waarborgen - zonder afbreuk te doen aan de doelstellingen van vereenvoudiging en efficiëntie. Het rapport concludeert dat effectbeoordelingen door EU-landen zelden het volledige spectrum van mensenrechten behandelen. Ze richten zich vaak beperkt tot gebieden zoals gelijkheid, gender of gegevensbescherming. Procedures variëren sterk per land, beleidsterrein en ministerie. Op EU-niveau vereist de Europese Commissie dat alle wetgevingsvoorstellen worden getoetst op grondrechten. Het rapport merkt op dat deze beoordelingen soms oppervlakkig zijn of helemaal ontbreken. Het gebrek aan gespecialiseerde expertise en de beperkte betrokkenheid van onafhankelijke mensenrechtenorganen verzwakken het proces verder.
FRA roept de EU op om:
- te zorgen voor systematische en grondige toepassing van effectbeoordelingen op het gebied van de grondrechten;
- de toegankelijkheid en inclusiviteit van openbare raadplegingen te vergroten;
- onafhankelijke externe expertise op het gebied van mensenrechten te overwegen;
- peer learning tussen lidstaten te ondersteunen om hun systemen voor effectbeoordelingen op het gebied van de mensenrechten verder te verbeteren.
FRA roept de EU-lidstaten op om:
- coherente en alomvattende richtsnoeren te ontwikkelen die expliciet gebruikmaken van het Handvest bij het opstellen van wetgeving binnen het toepassingsgebied van het EU-recht;
- de effectbeoordelingen op het gebied van de mensenrechten op EU-niveau als uitgangspunt te gebruiken en deze aan te vullen met een nationale effectbeoordeling om de nationale context te behandelen;
- hoogwaardige beoordelingen te waarborgen door middel van passende coördinatie, overleg en capaciteitsopbouw;
- ervoor te zorgen dat ex-postevaluaties de regel worden en systematisch rekening te houden met de gevolgen voor de mensenrechten.
Better legislation: Human rights impact assessment in lawmaking
Bron: www.fra.europa.eu