In een brief van 12 juli 2013 zijn de pilots inzake de eerstelijns rechtsbijstand aangekondigd waarbij is aangegeven dat als uitgangspunt zou gelden dat in de eerstelijns rechtsbijstand selectie aan de poort zal worden uitgevoerd door juridische professionals. Uit de evaluatie van de pilots blijkt het spreekuur een goede voorziening te zijn waar de toets op het uitgangspunt dat zaken die in de eerste lijn kunnen worden opgelost daar thuis horen en niet moeten doorstromen naar de tweede lijn, plaats kan vinden. Medewerkers van het juridisch loket hebben in de pilots meer geschillen opgelost die naar huidige recht toevoegwaardig zijn (39%) dan advocaten (23%). Als een toevoegwaardige zaak tijdens de pilots in de eerste lijn definitief werd opgelost was de kostenbesparing gemiddeld het grootst als de rechtsbijstand door een medewerker van het juridisch loket werd verleend.

Uit het evaluatierapport wordt verder afgeleid dat het op kwalitatief adequate wijze verlenen van eerstelijns rechtsbijstand niet vraagt om competenties die exclusief zijn voorbehouden aan de advocatuur. Belangrijk is ook het oordeel van rechtzoekenden in de pilots. Zij blijken zeer tevreden over de rechtsbijstand die tijdens het spreekuur in de pilot is geboden.

De pilots hebben de bewindsman gesterkt in het idee dat het versterken van de eerste lijn, inclusief het verlenen van eenvoudige rechtsbijstand, een belangrijk onderdeel moet worden van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand al is de huidige eerste lijn nog in onvoldoende mate geëquipeerd voor de voorgestelde vernieuwing, zowel in kwalitatieve als in organisatorische zin.

In de pilotsituatie is derhalve niet een model voor de vernieuwde eerste lijn integraal getoetst, maar is ervaring opgedaan met relevante onderdelen voor de invulling van het spreekuur en met besluitvorming in het spreekuur ten aanzien van de eenvoudige behandeling. Wel kiest de staatssecretaris ervoor de verlening van eerstelijns rechtsbijstand te doen plaatsvinden door medewerkers van de eerstelijnsvoorziening. Naar aanleiding van de pilots is hij overigens tot de conclusie gekomen dat de term selectiefunctionaris, waarmee de toekomstige functionaris in de eerste lijn tot op heden werd aangeduid, bij nader inzien niet zo gelukkig is. Een meer passende aanduiding is medewerker van de eerstelijnsvoorziening.

De verdere vormgeving en inrichting van de versterking van de eerste lijn zal de komende tijd nog veel aandacht vragen. Op basis van de pilotresultaten zijn de algemene lijnen voor de inrichting van de eerste lijn, de in dat kader gemaakte keuzes en de te verwachten kostenbesparing, nader uitgewerkt. Deze zijn neergelegd in het genoemde wetsvoorstel en bijbehorende memorie van toelichting dat in consultatie is gegeven.