De hoofdconclusie uit het rapport is dat op wezenlijke onderdelen actie nodig is om de democratische rechtsorde fundamenteel te versterken. Daarnaast trekt de commissie drie deelconclusies:

1. Mensen worden weggeduwd uit de democratische rechtsorde.
2. Maatschappelijke dialoog over identiteits- en verdelingsvraagstukken wordt belemmerd door affectieve polarisatie.
3. Georganiseerde criminaliteit en bedreigingen vormen gevaar voor de democratische rechtsorde.

Adviezen commissie
Het doel van de commissie is om praktische handvatten te bieden die de weerbaarheid van de democratische rechtsorde versterken. De commissie richt zich met haar aanbevelingen primair tot de opdrachtgevers van de commissie: de regering en de Tweede Kamer.

Adviezen om de democratie weer voor iedereen te laten werken:

1. Geef de sociale grondrechten meer inhoud en betekenis • Omarm de aanbevelingen van de commissie sociaal minimum, geef betaalbare huisvesting urgentie en vervang toeslagen door veilige voorzieningen • In regeerakkoord en daarna jaarlijks: Staat van de Grondrechten • Bij introductie en evaluatie van wetten: verplicht effecten benoemen voor grondrechten
2. Zoek tegenspraak en kritiek op en zoek actief naar pluriforme inbreng vanuit de breedte van de samenleving• Investeer in kwaliteit, pluriformiteit en onafhankelijkheid van toezicht en ombudsman • Draai bezuinigingen op sociale advocatuur terug • Besteed stelselmatig aandacht aan pluriformiteit; bewaak dat iedereen een stem heeft en dat besluitvormingsprocessen eerlijk verlopen • Stel een Praktijkautoriteit in, waarin ervaringsdeskundigen wetten evalueren • Beschouw praktijkcontact en erkenning van emoties als basiseisen van ambtelijk vakmanschap
3. Versimpel regelgeving en uitvoering drastisch: werk vanuit de ‘(g)eenloketgedachte’ • Zorg dat laagdrempelig, persoonlijk contact in de buurt met de overheid beschikbaar is • Vorm het toeslagenstelsel om naar een meer zeker en voorspelbaar stelsel, met automatische toekenning van regelingen en ruimte om fouten te herstellen; werk dit samen met gemeenten uit en leer van hoe andere landen dit doen • Stel – zolang dit nog niet is gerealiseerd – een Doorbraakteam in dat uitspraak kan doen in vastgelopen situaties • Wees terughoudend met uitbesteding; ontwikkel voor situaties waarin toch uitbesteed wordt een sociale-grondrechtclausule waarop burgers zich altijd kunnen beroepen • Investeer in de capaciteit van frontlijnwerkers
4. Vergroot de ruimte voor initiatieven van bewoners en beschouw die niet als beleidsinstrument, maar doe aan ‘overheidsparticipatie’ • Ga niet uit van overheidslogica bij de reactie op initiatieven van bewoners, maar participeer in initiatieven • Beschouw bewonersinitiatief nooit als instrument voor overheidsbeleid

Adviezen om de maatschappelijke dialoog te bevorderen:

5. Geef burgerschapsvorming een prominente plek binnen alle vormen van onderwijs• Geef burgerschapsvorming een prominente rol; sluit het af met een examen • Maak het vak aantrekkelijk en divers; stel democratische vaardigheden en het koesteren van democratische principes centraal
6. Werk óók bij volwassenen aan democratische vorming • Versterk op creatieve manieren democratische kennis, betrokkenheid en competenties • Wijs een nationale feestdag aan om de democratie te vieren • Geef gemeenten meer mogelijkheden voor lokale democratiebevordering
7. Ontwikkel een programma waarin het voeren van dialoog over gepolariseerde kwesties wordt ondersteund • Ontwikkel en faciliteer een programma voor de dialoog over gepolariseerde kwesties • Bewaak de pluriformiteit bij deze dialoog
8. Besteed aandacht aan een politieke debatcultuur waarin inhoudelijke polarisatie wordt aangemoedigd, maar affectieve polarisatie wordt tegengegaan • Maak onderlinge verschillen tot werkelijk politiek debat en verschuil u niet achter technocratische argumenten • Houd oog voor de consequenties van politieke keuzes voor verschillende groepen en zorg dat oog is voor ieders belangen (eerlijk proces) • Bewaak een stijl die past bij geloofwaardige dragers van de democratische rechtsorde
9. Versterk lokale en regionale media • Revitaliseer en versterk een pluriform, onafhankelijk en toekomstbestendig publiek omroepbestel • Maak meer werk van transparantie en toegankelijkheid van informatie, conform de Wet open overheid • Herstel en versterking van de infrastructuur voor lokale en regionale media is prioritair

Adviezen om rechtstreekse gevaren voor de democratie te bestrijden:

10. Blijf op Europees niveau agenderen dat technologische ontwikkelingen worden ingepast in de democratische rechtsorde • Verplicht bigtech-bedrijven tot transparantie over algoritmes en tot bekostiging van het daarvoor benodigde onafhankelijke onderzoek • Moedig sociale-mediabedrijven aan om bestaande standaarden uit de traditionele media over toetsen van informatie en hoor en wederhoor te vertalen naar sociale media • Werk met andere democratieën en niet-gouvernementele organisaties aan een alternatief sociaal medium op ethische en niet-commerciële waarden • Verplicht de mogelijkheid dat gebruikers ervoor kunnen kiezen alleen berichten te zien van gebruikers van wie de identiteit gevalideerd is
11. Treed nadrukkelijker en zichtbaarder op tegen online en offline bedreigers • In geval van duidelijke dreiging van publieke figuren altijd opsporing en vervolging • Stopgesprekken bij intimiderende berichten die niet juridisch te vervolgen zijn • Versterking van politiecapaciteit en mogelijkheden om digitaal te rechercheren
12. Benoem de dreiging van georganiseerde criminaliteit tot dreiging van de democratische rechtsorde en geef de bestrijding ervan een hoge prioriteit • Geef hoge prioriteit aan de bestrijding van georganiseerde criminaliteit, van preventie tot rechtshandhaving • Ondersteun gemeenten en provincies blijvend

Koester de democratie! Een dringende oproep om de democratische rechtsorde weer voor iederéén te laten werken

Bron: www.rijksoverheid.nl