Het College voor de Rechten van de Mens heeft kritiek op de aanhouding van klimaatactivisten tijdens de A12-demonstratie op 28 januari 2023. In de week voorafgaand aan het protest werden zes klimaatactivisten gearresteerd omdat ze opriepen tot de blokkade. Uit de arrestaties blijkt dat het demonstratierecht ernstig onder druk staat, schrijft het College in een bericht van 31 januari 2023.
Volgens het College mag het opleggen van beperkingen alleen als dat echt noodzakelijk is en moet gebeuren op de minst ingrijpende manier. Inzet van strafrechtelijke instrumenten om de organisatie van een demonstratie te verhinderen is een extreem zwaar middel dat niet makkelijk te rechtvaardigen valt. Het recht om te demonstreren hangt nauw samen met de vrijheid van meningsuiting en het recht op vereniging en vergadering. Ook tijdelijke verkeersblokkades zijn door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens aangemerkt als een vorm van demonstreren.
Overheid moet demonstratierecht garanderen
Het is aan de overheid om het demonstratierecht van iedereen te garanderen. Of het nu boeren zijn die demonstreren tegen stikstofbeleid dat het klimaat moet beschermen of klimaatactivisten die pleiten voor sneller overheidsoptreden om klimaatverandering tegen te gaan, de overheid moet het recht van beide groepen demonstranten gelijk beschermen en verwezenlijken. Er mag niet met twee maten gemeten worden. Het inzetten van strafrechtelijke middelen als het arresteren, verhoren en vervolgen van organisatoren wegens opruiing, zelfs voordat de demonstratie heeft plaatsgevonden, is een extreem zwaar middel. Er kan een verlammend effect van uitgaan: anderen kunnen hierdoor ervan weerhouden worden om hun recht op vrijheid van meningsuiting en vreedzaam protest uit te oefenen. En dat maakt dat de inzet van dit middel niet snel te rechtvaardigen valt. Achteraf vervolgen van deelnemers aan een demonstratie kan en mag wel, maar alleen als zij zich ook daadwerkelijk schuldig hebben gemaakt aan strafbare feiten.
Beperken recht alleen onder strikte voorwaarden
Het beperken van dit recht mag alleen onder strikte voorwaarden: om de (volks)gezondheid te beschermen, ter voorkoming van ernstige wanordelijkheden, onveilige situaties of in het belang van het verkeer. De vraag of de overheid een demonstratie mag beperken of verbieden hangt altijd af van de specifieke omstandigheden. Een zekere mate van hinder en overlast hoort bij een demonstratie. Overigens, dat de demonstratievrijheid ook blokkadeacties kan omvatten, wil niet zeggen dat de overheid elke blokkadeactie ook moet toestaan en faciliteren. Dat hangt af van de mate van wanorde en (verkeers)gevaar die zo’n blokkadeactie gaat opleveren.
Bron: www.mensenrechten.nl