De onrechtvaardige verdeling van wereldwijde klimaatkosten hindert de aanpak van klimaatverandering. Klimaatverandering leidt tot meer mondiale ongelijkheid, armoede, instabiliteit en conflict, met ook grote gevolgen voor Nederland. Nederland moet meer investeren in wereldwijde klimaatrechtvaardigheid. Dat schrijft de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) in een op 26 oktober 2023 gepubliceerd rapport.
Klimaatverandering is een mondiaal probleem dat om een mondiale oplossing vraagt. De klimaattransitie vindt echter plaats in een wereld die zich laat kenmerken door grote ongelijkheid. De armste landen, die het minst hebben bijgedragen aan het probleem, worden in vele opzichten het hardst geraakt door klimaatverandering. Daarnaast hebben zij minder toegang tot de middelen die nodig zijn om de klimaattransitie vorm te geven en staan zij tegelijkertijd voor de uitdaging om de totale energieopwekking fors te doen groeien om in ontwikkelingsbehoeften te kunnen voorzien. Tenslotte kan de transitie zelf leiden tot oneerlijke effecten, zoals misstanden bij het winnen van de benodigde grondstoffen. Een gebrek aan klimaatrechtvaardigheid ondermijnt het draagvlak voor ambitieus klimaatbeleid wereldwijd. Tegelijkertijd mogen zorgen over de rechtvaardigheid van klimaatbeleid niet leiden tot vertraging van de transitie. Dat zou juist tot meer onrecht leiden. De uitdaging is om de transitie te versnellen op een manier die tegelijkertijd effectief én rechtvaardig is.
De AIV doet de volgende aanbevelingen:
- Erken wereldwijde klimaatrechtvaardigheid als noodzakelijke voorwaarde voor een succesvolle klimaattransitie en communiceer hier duidelijk over, zowel in nationaal als in internationaal verband.
- Intensiveer de dialoog over klimaatrechtvaardigheid met het mondiale Zuiden in fora van multilaterale samenwerking en zorg ervoor dat de belangen van de lage inkomenslanden van meet af aan worden meegenomen in een coherent Europees klimaatbeleid.
- Verhoog de klimaatfinanciering voor lage- en middeninkomenslanden en maak deze vanaf nu, zoals internationaal afgesproken, additioneel aan de uitgaven voor reguliere ontwikkelingssamenwerking ter hoogte van 0,7 procent van het bruto nationaal inkomen.
- Gebruik de invloed van Nederland binnen de Internationale Financiële Instellingen om te pleiten voor hervorming van het internationale financieel-economische systeem, in lijn met principes van klimaatrechtvaardigheid zoals in dit advies uitgewerkt. Zoek daarvoor brede internationale coalities.
- Faciliteer waar mogelijk en effectief groen en inclusief sector- en industriebeleid in landen in het mondiale Zuiden en ondersteun dit door middel van gerichte partnerschappen, bijvoorbeeld in het kader van Team Europe Initiatieven.
- Neem, in navolging van bestaande Just Energy Transition Partnerships, het voortouw bij het opzetten van een multi-donor partnerschap, gericht op een specifieke klimaatgerelateerde uitdaging in één van de landen binnen het Nederlandse beleid voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.
- Verminder de eigen bijdrage aan klimaatverandering zo snel als mogelijk. Dit laat een groter deel van het resterende koolstofbudget voor ontwikkelingslanden, hetgeen een vereiste is voor een rechtvaardige transitie.
- Versterk de coherentie van beleid om de negatieve impact van de Nederlandse economie op mens en milieu elders te beëindigen.
- Investeer in breed maatschappelijk draagvlak binnen Nederland voor een wereldwijd rechtvaardige klimaattransitie.
De nationale klimaatrechtvaardigheid moet verder gaan dan het herstellen van schade en onrecht. Het is een toekomstgerichte en gezamenlijke agenda richting een duurzamere, eerlijkere, veiligere en meer welvarende wereld.