Lees hier de masterscriptie 'Naar een responsieve rechtsstaat. Een onderzoek naar de principle against fettering of discretion ten behoeve van responsiviteit en maatwerk bij de opstelling, toepassing en toetsing van beleidsregels' van Lise Mitsinga (masterscriptie Staats- en bestuursrecht Universiteit Leiden, begeleider: Ymre Schuurmans, beoordeling: 8,5).
Responsiviteit krijgt de laatste jaren veel aandacht in het bestuursrecht. In deze scriptie staat de vraag centraal hoe de responsiviteit van beleidsregels kan worden vergroot en of het common law beginsel principle against fettering of discretion daaraan een bijdrage zou kunnen leveren. Dat beginsel houdt in dat het bestuur een discretionaire bevoegdheid niet mag ‘ketenen’ met rigide beleid.
Sinds de Afdelingsuitspraak van 26 oktober 2016 kunnen ook omstandigheden die bij de opstelling van een beleidsregel zijn verdisconteerd, aanleiding vormen tot afwijking van een beleidsregel. Deze verandering in de jurisprudentie ziet op de rechtmatigheidsbeoordeling van een concreet besluit, niet op de achterliggende beleidsregel als zodanig. Het kan efficiënt zijn om ook een toetsingsmaatstaf te ontwikkelen voor beleidsregels, zodat bij de opstelling daarvan voldoende afwegingsruimte wordt ingebouwd die het mogelijk maakt om rekening te houden met individuele gevallen.
Beleidsregels kunnen al exceptief worden getoetst aan hoger recht en algemene rechtsbeginselen, maar deze toets is in de praktijk weinig omvattend omdat er geen duidelijke toetsingscriteria zijn. Daar zou verandering in kunnen komen, gelet op de recente ontwikkeling waarbij de rechterlijke toets van algemeen verbindende voorschriften aan algemene rechtsbeginselen intensiveert. Zo zou de rechter beleidsregels kunnen toetsen aan het beginsel van de dienende overheid; een beginsel dat volgens de literatuur een responsieve opstelling van overheidsorganen voorschrijft.
Bij die ontwikkeling kan inspiratie worden geput uit het common law principle against fettering of discretion. Uit dit beginsel vloeien responsiviteitscriteria voort waar een beleidsregel aan moet voldoen, op straffe van vernietigbaarheid. Zo moet het bestuur afwegingsruimte in zijn beleidsregels inbouwen, wat het op zijn beurt gemakkelijker maakt om maatwerk te leveren.