Het proefschrift van Mathieu Halsema bevat een zoektocht naar een rechtswetenschappelijk onderbouwd, wiskundig, model waarmee de op een (onderneming van een) werkgever toepasselijke werkingssfeer van bedrijfstak(cao- en pensioen)regelingen (hierna: bcp-regelingen) op een eenduidige wijze kan worden beoordeeld en vastgesteld; op een wijze die consistent is, reproduceerbaar is en bijdraagt aan de rechtszekerheid. Het onderzoek heeft plaatsgevonden langs de lijnen van het toepasselijke recht en de wijze waarop de tekst van bcp-regelingen volgens de Hoge Raad dient te worden uitgelegd. De uitlegproblemen zijn verkend, de totstandkomingsgeschiedenis van de bcp-regelingen is onderzocht, de regelingen zijn in kaart gebracht en geanalyseerd. Uit de daarin én daartussen gevonden patronen en relaties zijn tien uitgangspunten gedestilleerd, waaruit volgt welke informatie nodig is voor de beoordeling en vaststelling van de toepasselijke werkingssfeer van bcp-regelingen. Het gaat dan, per juridische entiteit van een werkgever, om (a) kwalitatieve informatie zoals de functies van de werknemers, de werkzaamheden gemoeid met de te onderscheiden functies en (b) kwantitatieve informatie zoals het aantal werknemers per functie en per werknemer zowel de, voltijds dan wel deeltijds, overeengekomen arbeidsuren per week als zijn of haar loonsom per maand. Het korte antwoord op de vraag welke informatie in beginsel relevant is, luidt: 

Wi= ai .ui .

Dit is een wiskundige vergelijking om de Werkingssfeer (W) van bedrijfstakregelingen (i) te verklaren. De variabele  ai betreft het aantal werknemers dat betrokken is bij bedrijfstak i. De variabele  ui betreft hun aantal overeengekomen arbeidsuren. Door deze variabelen te vermenigvuldigen wordt de werkingssfeer W van bedrijfstak i becijferd. Gezien de essentiële sociale functies van bcp-regelingen, mogen, zoals uiteengezet in de studie, bij de werkingssfeerbeoordeling economische functies (zoals een ‘omzet’-criterium) in beginsel geen rol spelen. Bij een werkgever wiens werknemers betrokken zijn bij meerdere bedrijfstakken, er is dan sprake van een ‘gemengde onderneming’, kan met behulp van de genoemde variabelen de bedrijfstak worden geselecteerd die relatief gezien de ‘belangrijkste arbeid’ vertegenwoordigt; de ‘relatieve hoofdzaak’: W*. In de studie staat ook een naar bedrijfstak gecategoriseerd, overzicht van alle bcp-regelingen weergegeven.  

Dit categoriaal systeem vermeldt ruim vijftig genummerde vakjes met bedrijfstakken, waarbinnen vele afzonderlijke takken van bedrijf vallen te onderscheiden. Tezamen gaat het om honderden bedrijfstakregelingen die in de bijlagen bij de studie naar bedrijfstak zijn gecategoriseerd. Het is een netwerk van materiële wetgeving, met in werkingssfeerbepalingen veel netwerkverbindingen binnen en tussen afzonderlijke takken van bedrijf. Het was de vraag op welke wijze de bovenvermelde drie variabelen ai, ui en li en dit categoriaal systeem met de grondslag Wi= ai .ui  in een universeel rekenmodel, een diagnostisch systeem, voor bcp-regelingen kunnen worden weergegeven. Dit is in de studie uiteengezet in drie stappen. Voor het doorlopen van deze stappen is kennis van de kwalitatieve werkingssfeercriteria in de bcp-regelingen vereist. Er dienen namelijk aantallen werknemers aan kwalitatieve werkingssfeerbepalingen, met daarin verwoorde bedrijfstakarbeid, te worden toegerekend.

Het betreft (a) een continuüm van kwalitatieve bedrijfstakarbeid in een fijnmazig werkingssfeernetwerk binnen het categoriaal systeem met (b) een systematiek van in- en uitsluiten van bedrijfstakarbeid door werkingssfeerbepalingen en samenloopbepalingen. Daaraan is in de studie ook aandacht besteed. Zo wordt geopperd dat de betrokken sociale partners nadenken over de in het proefschrift besproken en voorgestelde generieke spiegelbeeldige werkingssfeer- en samenloopbepalingen.  

Halsema verdedigde zijn proefschrift op 29 augustus 2025 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Promotoren: prof. mr. dr. Ruben Houweling en prof. mr. dr. Cees Loonstra.

 
Mathieu Halsema 
Een categoriaal & diagnostisch systeem voor werkingssferen van bedrijfstak(cao- en pensioen)regelingen in Nederland 

De dissertatie is beschikbaar in de repository van de Erasmus Universiteit Rotterdam.