Gewapende conflicten hebben een diepgaande impact op getroffen samenlevingen en kwetsbare groepen zoals kinderen, ouderen en vrouwen in het bijzonder. Hoewel de internationale regels inzake gewapende conflicten bescherming moeten bieden aan personen die niet of niet langer deelnemen aan vijandelijkheden, brengen politieke, technologische en sociologische ontwikkelingen uitdagingen voor de toepassing en handhaving van deze universele regels met zich mee. Een bijzondere uitdaging voor de regels inzake gewapende conflicten is de diversificatie van partijen die betrokken kunnen zijn bij een gewapend conflict. Terwijl tussenstatelijke oorlogen – zogenaamde internationale gewapende conflicten – lange tijd domineerden, komen inmiddels conflicten waarbij ten minste één niet-statelijke gewapende groep betrokken is – zogenaamde niet-internationale gewapende conflicten – steeds vaker voor. Hoewel deze groepen in principe onafhankelijk van staatsstructuren opereren, zijn ze vaak afhankelijk van goederen, financiële middelen en/of operationele steun die geleverd wordt door staten om hun militaire operaties uit te kunnen voeren.

Deze steunrelaties tussen staten en niet-statelijke gewapende groepen, die een vorm van proxy-oorlogsvoering vormen, zetten de toepassing van de regels inzake gewapende conflicten en het internationaal recht in het algemeen onder druk. In het bijzonder roept het de vraag op of een staat die dergelijke steun verleent, verplicht is de naleving van de regels inzake gewapende conflicten door een steunontvangende groep te waarborgen en of staten (mede)verantwoordelijkheid dragen ­wanneer een dergelijke groep uiteindelijk de regels inzake gewapende conflicten schendt. In het licht van deze problematiek onderzoekt dit proefschrift van Kilian Roithmaier hoe regels van het internationaal recht kunnen worden toegepast voor een stelselmatige en consistente regulering van steunrelaties tussen staten en niet-statelijke gewapende groepen en voor een coherente en robuuste toepassing van de beginselen van staatsaansprakelijkheid.

Het proefschrift laat zien dat de gewoonterechtelijke regels inzake staatsaansprakelijkheid, in zover als ze gebaseerd zijn op de toerekening van onrechtmatige daden aan staten, ontoereikend zijn om de aard en dynamiek van steunrelaties te vatten. Hoewel het concept van medeplichtigheid als een bruikbare alternatieve vorm van staatsaansprakelijkheid wordt geïdentificeerd, wordt er ook geconcludeerd dat een algemene gewoonterechtelijke medeplichtigheidsregel die van toepassing is op relaties tussen staten en dergelijke groepen als niet-bestaand moet worden beschouwd. Het proefschrift betoogt echter dat bestaande primaire regels van het internationaal recht, die voortvloeien uit de Verdragen van Genève, het Wapenhandelsverdrag en het internationale ­antiterrorismerecht, toegepast kunnen worden om steunrelaties tussen staten en niet-statelijke gewapende groepen te reguleren. Hoewel deze regels niet specifiek zijn opgesteld voor deze situaties, bevatten ze wel degelijk relevante negatieve verplichting (zoals het niet bijdragen aan schendingen van de regels inzake gewapende conflicten) als positieve verplichtingen (zoals het treffen van maatregelen om dergelijke schendingen te voorkomen, te onderzoeken, of te beëindigen). Verder vloeien uit deze regels ook procedurele verplichtingen voort, die op hun beurt de effectiviteit van relevante materiele verplichtingen kunnen versterken.

Door de verschillende regels te harmoniseren en te integreren, schetst het proefschrift de contouren van een coherent en consistent juridisch kader dat gebruikt kan worden voor de regulering van steunrelaties tussen staten en niet-statelijke gewapende groepen met als doel de naleving van de regels inzake gewapende conflicten binnen steunrelaties te waarborgen en te bevorderen. Het laat zien dat bestaande internationale regels een waardevol kader vormen om steunrelaties te reguleren en staten verantwoordelijk te houden als hun steun leidt tot schendingen van de regels inzake gewapende conflicten. Daarmee draagt het onderzoek bij aan het debat over steunrelaties en vergelijkbare vormen van proxy-oorlogsvoering en benadrukt het de juridische plichten van staten in deze complexe situaties.

Roithmaier promoveerde op 22 mei 2025 aan de Rijksuniversiteit Groningen. Promotor: prof. Marcel Brus. Co-promotor: dr. Evgeni Moyakine.

Kilian Roithmaier
A Complex Legal Battlefield: Ensuring Respect for the Rules of Armed Conflict in Support Relationships Between States and Non-State Armed Groups

Het proefschrift is beschikbaar in open access
ISBN 978 94 6522 190 8