Artikelen van Joost van der Helm
Tijdschrift
NJB 28 (2025)
Is dit wel wetenschap?
Carel Stolker wilde met zijn artikel ‘Ja, geléérd zijn jullie wel!’ de juristenwereld wakker schudden, en dat is goed gelukt. Het artikel heeft het debat over de wetenschappelijke status van de rechtswetenschap flink opgeschud. Zijn artikel was voor veel rechtswetenschappers een ‘wake-up call’ en het debat is, ruim twee decennia later, nog steeds niet uitgewoed. Twintig jaar na de publicatie van Stolkers artikel is het tijd ons te richten op de volgende fase in het debat. Hierbij zouden we ons niet alleen moeten afvragen wat zijn artikel betekent voor de rechtswetenschap, maar ook voor de rechtspraak. Welke lessen trekt de rechtspraak uit dit debat?
De interveniënt en de rechtsstrijd van partijen
In juridische procedures kan de tussenkomst van een derde partij – een interveniënt – de dynamiek van het geschil ingrijpend veranderen. Maar wat mag zo’n partij eigenlijk? En hoe ver reikt haar invloed op de rechtsstrijd tussen de oorspronkelijke partijen? Zeker in collectieve acties, waar maatschappelijke belangen op het spel staan, kunnen afwijkende standpunten van interveniënten het debat verrijken, maar ook aanzienlijk bemoeilijken.
De witte onschuld van de Afdeling bestuursrechtspraak
De Afdeling bestuursrechtspraak heeft prejudiciële vragen gesteld aan het Hof van Justitie over de beoordeling van de vraag of het verschil in behandeling tussen mvv-plichtige en niet mvv-plichtige vreemdelingen met betrekking tot het inburgeringsexamen strijdig is met EU-recht. De vraag of er ook sprake is van rassendiscriminatie wordt door de Afdeling negatief beantwoord. De overwegingen van de Afdeling passen in een patroon van ‘witte onschuld’, de complexe houding die de Nederlandse samenleving kenmerkt in haar omgang met ‘ras’ (Wekker 2018). Het Nederlandse zelfbeeld laat geen ruimte voor het idee dat ‘ras’ nog steeds de maatschappelijke verhoudingen in Nederland beïnvloedt en ook een rol speelt in het recht. De auteur hoopt met deze bijdrage een aanzet te geven voor verder onderzoek naar de manieren waarop ‘ras’ en recht elkaar beïnvloeden in de Nederlandse rechtsorde.
De kunstmatige baarmoeder komt eraan
Mater semper certa est? Dat wordt nog de vraag. Wat ooit toekomstmuziek leek, komt met de razendsnelle ontwikkeling van kunstmatige baarmoedertechnologie steeds dichterbij. Hierdoor is het van cruciaal belang dat de discussie over het afstammingsrecht tijdig wordt gevoerd.
Tijdschrift
NJB 18 (2024)
Niets is onmogelijk, of toch?
De voorzieningenrechter heeft het COA bevolen zich aan de bestuursovereenkomst met de gemeente Westerwolde te houden waarin is vastgelegd dat in de COA-locatie Ter Apel, waar het aanmeldcentrum voor asielzoekers is gevestigd, niet meer dan 2000 mensen tegelijkertijd zullen worden opgevangen. Aan nietuitvoering van dat bevel is een forse dwangsom verbonden. Het verweer van het COA dat het onmogelijk was zich aan de overeenkomst te houden werd daarmee verworpen. In dit artikel wordt naar aanleiding van dit vonnis onderzocht wat de juridische consequenties zijn als een prestatie onmogelijk is of is geworden.
Poetin voor het Internationale Strafhof
In dit essay wordt de juridische context van de Poetin-casus voor het Internationaal Strafhof geschetst. Vooral komt de vraag aan de orde voor welke misdrijven hij wel en voor welke delicten hij niet vervolgd kan worden. Het feit dat Rusland geen partij is bij het Statuut van Rome, maar wel permanent lid is van de Veiligheidsraad vormt een vrijwel onneembare barrière. Dat vervolging van Poetin door het Strafhof überhaupt mogelijk is, heeft te maken met opmerkelijke ontwikkelingen op het terrein van immuniteiten.
Meer conflictoplossing, minder (juridische) strijd
Voortslepende en niet opgeloste conflicten vreten aan het vertrouwen in onze rechtsstaat. Als mensen in nood verkeren, doen ze een beroep op onze rechtsstatelijke structuren in de hoop en verwachting dat die zullen helpen om conflicten te ontwarren en op te lossen. Zodat men weer verder kan. Helaas is de praktijk meestal teleurstellend. Niet omdat de juridische kwaliteit tekort schiet, maar wel omdat die hun probleem niet oplost. In dit artikel wordt onderbouwd dat nieuwe wegen moeten worden bewandeld en waar we die kunnen vinden.
Wet voltooid leven bedreigt bestaande euthanasiepraktijk
In 2020 is een initiatiefwetsvoorstel ingediend om levensbeëindiging bij een zogenoemd ‘voltooid leven’ niet langer strafrechtelijk te verbieden. Dit wetsvoorstel, de Wet levenseindebegeleiding van ouderen op verzoek, is van het begin af aan omstreden geweest. Na een kritisch advies van de Afdeling advisering van de Raad van State heeft D66 in november 2023 een aangepast initiatiefwetsvoorstel ingediend. Aanvankelijk was in het wetsvoorstel in het geheel geen arts betrokken, maar werd de uitvoering overlaten aan een ‘levenseindebegeleider’. Thans is de betrokkenheid van de eigen arts wel geregeld in het wetsvoorstel. Gelet op alle administratie rond de thans gedecriminaliseerde vormen van euthanasie, is te voorzien dat de bereidheid van (huis)artsen om mee te werken aan deze vorm van zorg afneemt, zeker als ‘voltooid leven’ straks ook een erkende vorm van levensbeëindiging wordt.