Op dit moment wordt psychisch geweld binnen de strafrechtketen nagenoeg alleen gesignaleerd binnen de huiselijke kring en in samenloop met fysiek geweld. Dit neemt echter niet weg dat psychisch geweld ook zonder fysiek geweld kan voorkomen en buiten de huiselijke kring. Hierbij kan worden gedacht aan casussen van grensoverschrijdend gedrag op het werk en in de topsport die de afgelopen jaren aan het licht zijn gekomen. Het strafrecht heeft een duidelijke focus op dat wat bewezen kan worden en dat is bij psychisch geweld vaak ingewikkeld. Organisaties gaan daarnaast vooral af op incidenten. Beide factoren (bewijs- en incidentgerichtheid) sluiten slecht aan op de realiteit van psychisch geweld. Fysiek geweld krijgt sneller prioriteit dan psychisch geweld, aangezien dan vaak sprake is van concrete, waarneembare feiten. Hierdoor wordt het psychische aspect vaak gemist of onderbelicht.

Strafbaarstelling psychisch geweld

Er is een wet in voorbereiding om psychisch geweld apart strafbaar te stellen, maar de vraag is hoe deze moet worden vormgegeven. Afgezien van advocaten die verdachten bijstaan, waren alle gesproken deskundigen positief over het plan om psychisch geweld apart strafbaar te stellen. Het huidige strafrechtelijke instrumentarium zien zij als ontoereikend om psychisch geweld goed aan te kunnen pakken. Dat geldt vooral voor stelselmatige vormen van psychisch geweld, zoals dwingende controle. Daarnaast zien ze in aparte strafbaarstelling ook andere voordelen, zoals een symbolische waarde, meer maatschappelijke bewustzijn en meer aandacht voor kennisopbouw in de strafrechtsketen. Bovendien zou Nederland met een aparte strafbaarstelling beter kunnen voldoen aan internationale verplichtingen. Naast voordelen zien de deskundigen ook uitdagingen, zoals het bepalen van de reikwijdte van de strafbaarstelling. Daarbij wordt gewezen op het risico van over-criminalisering, de lastige verhouding tot huidige strafbepalingen, en de praktische uitvoerbaarheid ervan.

Aanbevelingen onderzoekers

De vormgeving en reikwijdte van de nieuwe wet is in grote mate afhankelijk van wat de wetgever beoogt. De onderzoekers raden daarom onder meer aan om duidelijk te maken welke belangen met aparte strafbaarstelling van psychisch geweld zijn gemoeid. De wetgever kan overwegen om de strafbaarstelling toe te spitsen op dwingende controle. Daarnaast is een heroriëntatie in werkwijze aan te bevelen om psychisch geweld beter in zicht te krijgen en aan te kunnen pakken. Het is belangrijk dat een verandering plaatsvindt van incidentgericht werken naar een focus waarbij de context van en de patronen die verbonden zijn met verschillende gesignaleerde vormen van geweld centraal staan. Juist incidenten van psychisch geweld die op zichzelf niet strafbaar zijn, maar dat in de context van een bepaald patroon wel zouden kunnen zijn, kunnen zo beter worden gesignaleerd. Voor deze andere werkwijze is meer expertise nodig om gedrag als psychisch geweld te kunnen herkennen. Daarom is deskundigheidsbevordering een aanbeveling. Daarnaast wordt aanbevolen meer te investeren in de afstemmingsoverleggen. Deze worden als constructief en belangrijk ervaren, maar de kwaliteit wisselt en niet elke zaak komt in een dergelijk overleg op tafel waar dat wel zou moeten en kunnen.

Psychisch geweld in het strafrecht - Een verkennend onderzoek naar de strafrechtelijke aanpak van psychisch geweld

Bron: www.wodc.nl