Ook toegang tot de bestuursrechter voor niet-belanghebbenden …

In het ‘Varkens in Nood’-arrest bepaalde het Europese Hof onder meer dat ‘leden van het publiek’ toegang tot de rechter moeten kunnen krijgen als zij eerder gebruik hebben gemaakt van ruimere inspraakrechten bij besluiten over milieuaangelegenheden. In de Algemene wet bestuursrecht staat echter dat alleen belanghebbenden een beroep op de bestuursrechter kunnen doen. Het ‘Varkens in Nood’-arrest dwingt op dit punt dus tot een wetswijziging. In de tussentijd biedt de Afdeling bestuursrechtspraak een oplossing voor de praktijk. Die komt erop neer dat wanneer het omgevingsrecht aan ‘een ieder’ de mogelijkheid biedt om een zienswijze in te dienen tegen een ontwerpbesluit, zoals bijvoorbeeld bij een bestemmingsplan, diegene die daarvan gebruikmaakt beroep bij de bestuursrechter mag indienen tegen het definitieve besluit. Ook een niet-belanghebbende persoon of rechtspersoon dus.

… waarbij zij zowel procedure als inhoud aan de orde mogen stellen …

Het Europese Hof heeft niet eenduidig bepaald of een niet-belanghebbende bij de bestuursrechter alleen over de procedure kan klagen of ook over de inhoud van het besluit. De Afdeling bestuursrechtspraak is van oordeel dat een te beperkte uitleg niet strookt met de achtergrond van het oordeel van het Hof. Bovendien is het onderscheid tussen procedurele en inhoudelijke bezwaren niet altijd gemakkelijk te maken. Concreet betekent dit dat een niet-belanghebbende die eerder een zienswijze indiende, zowel over de procedure als over de inhoud van het besluit bezwaren mag indienen bij de bestuursrechter.

… maar waar het succes van hun beroep zal afhangen van het relativiteitsvereiste

Maar de Afdeling bestuursrechtspraak merkt in de uitspraak al wel op dat niet-belanghebbenden vaak het relativiteitsvereiste op hun weg zullen vinden. Op grond hiervan kan iemand geen succesvol beroep doen op een rechtsregel als die niet is geschreven om zijn belangen te beschermen. Dit vereiste zal de kansen van een niet-belanghebbende op een succesvol beroep bij de bestuursrechter ondanks de toegang danig verkleinen.

Nieuwe situatie in het omgevingsrecht

Zowel de eerste richtinggevende uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van 14 april 2021 over het ‘Varkens in Nood’-arrest als de uitspraak van 4 mei leiden tot een nieuwe situatie in de toegang tot de bestuursrechter bij omgevingsbesluiten. Die nieuwe situatie is op hoofdlijnen in beeld gebracht in bijgaand schema.

www.raadvanstate.nl