Dat staat in het op 17 februari verschenen rapport ‘Governance in de rechtspraak’. De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) maakte dit rapport in opdracht van de Raad voor de rechtspraak. Aanleiding was het manifest van raadsheren in de december 2012, die waarschuwden dat de kwaliteit van rechtspraak onder druk stond, onder meer door de sturing van gerechtsbestuurders en Raad voor de rechtspraak op productiecijfers. Het rapport schetst dat de sturing van de Rechtspraak de laatste 25 jaar permanent aan verandering onderhevig is geweest, samenhangend met professionalisering, waardoor er steeds meer sprake is van hiërarchische, beheersmatige arrangementen. Deze ontwikkeling heeft geleid tot een zichtbare spanning tussen de wereld van ‘bestuur’ en ‘management’ aan de ene kant en die van de rechterlijke ‘professionals’ die ‘gewoon hun werk willen doen’ aan de andere kant.
 

Drie beelden

De verschillende opvattingen over hoe de Rechtspraakorganisatie zou moeten worden bestuurd, zijn volgens de onderzoekers te herleiden tot drie beelden van rechtspraak als professie.
Het eerste beeld is dat van juridische voortreffelijkheid als kernwaarde in de rechtspraak. Het briljante vonnis is daarvan het symbool en de maatstaf.
Een tweede cluster van opvattingen over de rechterlijke professie wordt aangeduid als die van het efficiënte vonnis. Hierin wordt rechtspraak als een bedrijfsproces gezien, dat inzichtelijk en bestuurbaar is te maken in termen van doorlooptijden, kosten en opbrengsten, doelmatigheid en standaardisering.
Het derde beeld wordt het relevante vonnis genoemd. Rechtspraak is hierbij maatschappelijke geschilbeslechting: partijen moeten verder kunnen na het vonnis. Het vonnis moet niet alleen als gezaghebbend worden ervaren, maar ook als betekenisvol.
 

Balanceren

Het briljante vonnis is niet meer dominant; in de perceptie van velen heeft het efficiënte vonnis fiks aan betekenis gewonnen. In een organisatie van professionals stuit dat op weerstand. Inhoudelijke excellentie is immers in een professionele organisatie een sterke bron voor legitimiteit. Governance en bestuur worden gemakkelijk geassocieerd met de wereld van het efficiënte vonnis, minder met die van het relevante vonnis en niet of nauwelijks met die van het briljante vonnis. Goed bestuur in een professionele organisatie is een kwestie van balanceren tussen de verschillende beelden van professionaliteit. Het rapport bevat negen aanbevelingen, die vooral als een uitnodiging tot discussie zijn bedoeld.
 

Het rapport is te vinden op Rechtspraak.nl / Actualiteiten