Op 25 januari bood de verse staatssecretaris van Financiën – Fiscaliteit en Belastingdienst, Marnix van Rij, de Tweede Kamer twee onderzoeken aan naar de Fraudesignaleringsvoorziening (FSV) van de Belastingdienst. Het eerste onderzoekt de effecten van FSV voor burgers die door de directie Particulieren geregistreerd zijn, het tweede de deling van gegevens uit FSV met externe partijen. FSV kwam in het vizier door de Toeslagenaffaire. De rapporten bevestigen dat FSV fundamentele tekortkomingen vertoonde en dat signalering van fraude-risico’s op basis van nationaliteit en uiterlijke kenmerken veelvuldig voorkwam.
FSV-registraties door directie Particulieren 2014-2019
De onderzoekers hebben met enige regelmaat voorbeelden aangetroffen in de signalering van fraude-risico’s waarbij het risico op fraude wordt gebaseerd op persoonskenmerken zoals nationaliteit of uiterlijk voorkomen.
PwC constateert dat FSV in het toezichtproces van Particulieren een registratie- en raadpleegfunctie vervulde en daarmee een beperkt direct effect had, maar dat geregistreerde burgers wel degelijk negatieve effecten hebben ondervonden. FSV lijkt dan wel geen rol te hebben gespeeld bij het trekken van conclusies over aangiften maar PwC concludeert dat het zeer aannemelijk is dat burgers zijn uitgesloten van minnelijke schuldsanering natuurlijke personen (MSNP), kwijtschelding van belastingschuld of een persoonlijke betalingsregeling voor een toeslagenschuld wanneer bij hun registratie in FSV het ‘1x1-vinkje’ aanstond. Het 1x1-vinkje duidde op mogelijke fraude, maar kon door de afdeling Invordering worden geïnterpreteerd als bewezen fraude.
Net als in het rapport van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) over FSV , concluderen de onderzoekers van PwC dat de privacy van de in FSV geregistreerde burgers geschonden is. Zo werden registraties vrijwel nooit verwijderd en schat PwC dat bij een deel (11%) van de populatie bijzondere persoonsgegevens of informatie over nationaliteit vermeld staan. De verwerking van deze gegevens in FSV was onrechtmatig.
Onderzoek naar externe deling gegevens uit FSV
PwC heeft circa 300.000 e-mails geanalyseerd vanuit de functionele postbussen waarin signalen die in FSV werden geregistreerd bij de Belastingdienst binnenkwamen. PwC heeft hierin 536 keer deling met een derde partij waargenomen. Er vond deling plaats met overheidspartijen als UWV, de SVB, gemeenten, de strafrechtketen en het ministerie van Justitie en Veiligheid. In 25 gevallen is informatie gedeeld met private partijen als zorgverzekeraars en consultancybureaus, in 21 gevallen met maatschappelijke organisaties (bijvoorbeeld voor bewindvoering) en 20 keer met overige partijen, zoals de privémail van onder andere Belastingdienstmedewerkers.