De taken van de politie bij demonstraties dienen duidelijk beschreven te worden. Die zijn nu nergens precies vastgelegd. In de samenleving bestaan uiteenlopende verwachtingen over deze taken waaraan de politie onmogelijk kan voldoen. Dat schrijft de Inspectie Justitie en Veiligheid in een op 15 mei 2025 verschenen rapport.
Uit inspectieonderzoek blijkt dat burgers, demonstranten en overheidsorganisaties verschillende denkbeelden hebben over het recht op demonstratie en wat de politie daarbij moet doen. Er wordt bijvoorbeeld verwacht dat de politie demonstraties mogelijk maakt en beschermt. Tegelijkertijd bestaat de verwachting dat zij zorgt voor orde en veiligheid. Dit kan soms betekenen dat demonstraties worden ingeperkt, als de burgemeester dat besluit. De verschillende taken die de politie worden toegedicht, kunnen elkaar tegenwerken. In het algemeen wordt vaak gesteld dat de overheid demonstraties moet ‘faciliteren’. Er staat echter nergens concreet op papier wat dit ‘faciliteren’ inhoudt. Wat de politie doet bij demonstraties, verschilt daarom in de praktijk en is afhankelijk van waar en wanneer deze plaatsvinden.
Basisafspraken faciliteren demonstraties
Om een voorspelbare overheid te zijn en om de politie het werk te laten doen waarvoor ze het meest nodig is, moet volgens de Inspectie beschreven worden wat wel en niet bij het ‘faciliteren van demonstraties’ hoort. Deze basisafspraken moeten vermelden welke taken bij de politie liggen en welke bij andere partijen. Verder dient daarin duidelijk te worden gemaakt wat van demonstranten wordt verwacht als zij willen dat de overheid hun demonstratie ‘faciliteert’. Dat kan bijdragen aan het onderlinge vertrouwen tussen overheid en demonstranten. De basisafspraken moeten:
- De reikwijdte van het faciliteren van demonstraties helder afbakenen, zodat de overheid voorspelbaar en consistent kan optreden, ongeacht de verschillen in de lokale bestuurlijke context. Dit bevordert zowel uniformiteit als legitimiteit.
- De taken van de politie bij demonstraties expliciteren, met een duidelijke scheiding tussen kerntaken van de politie en werkzaamheden die door andere partijen kunnen worden uitgevoerd. Dit draagt bij aan een efficiënte inzet van capaciteit en scherpe prioritering.
- Wederkerigheid bevorderen door vast te leggen wat, onder welke omstandigheden, redelijkerwijs van zowel de overheid als van demonstranten mag worden verwacht. Dit versterkt het onderlinge vertrouwen.
De basisafspraken dienen in overeenstemming te zijn met geldende nationale en internationale wetgeving.
Rapport Faciliteren of begrenzen? - Perspectieven op de functie van de politie bij demonstraties
Bron: www.inspectie-jenv.nl