In een open brief aan de Griekse en EU-autoriteiten vragen 300 internationale academici aandacht voor de schipbreuk van migranten op 14 juni 2023 voor de kust van Pylos, Griekenland, waarbij naar schatting 650 mensen om het leven kwamen. Ze roepen op om systematische pushbacks aan te pakken, evenals de praktijk van ‘vertraagde of niet-bijstand' in de Middellandse Zee. De Tilburg University meldt op 11 juli 2023 dat de open brief nog open staat voor ondertekening.
In de open brief wordt benadrukt dat Griekenland niet alleen het recht, maar ook de plicht had om in te grijpen, hulp te bieden en de opvarenden te redden, ongeacht hun status als illegale migranten of smokkelaars, ongeacht of ze om hulp vroegen of deze weigerden, en ook al vond het incident plaats op volle zee. Bovendien kan Griekenland volgens de mensenrechten- en vluchtelingenwetgeving in overtreding worden bevonden van het recht op leven en mogelijk ook van het verbod op refoulement en collectieve uitzetting. Verder wordt opgeroepen tot een uitgebreid onderzoek naar het incident, waarbij de nadruk wordt gelegd op de noodzaak van een grondig en effectief strafrechtelijk onderzoek om ervoor te zorgen dat er verantwoording wordt afgelegd voor het verlies aan mensenlevens. Het strafrechtelijk onderzoek is momenteel aan de gang, maar het kan nu al worden vastgesteld dat het niet zal voldoen aan de normen voor een effectief onderzoek als het zich op ongepaste wijze bezighoudt met jurisdictiekwesties, gebreken vertoont die het vermogen om de feiten vast te stellen ondermijnen en het onderzoek naar de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van de Griekse kustwacht niet omvat.
Aansprakelijkheid Frontex en EU
De ondertekenaars uiten ook hun bezorgdheid over de betrokkenheid van Frontex en zijn wettelijke verplichtingen in zoek- en reddingssituaties. Als het agentschap zijn verplichtingen op het gebied van de grondrechten niet nakomt, kunnen het agentschap en de EU wettelijk aansprakelijk worden gesteld. Er moet onafhankelijk worden onderzocht of Frontex na de eerste waarneming van het vaartuig alle redelijkerwijs te verwachten stappen heeft genomen om het leven van de passagiers te beschermen. Bovendien moet bij een intern onderzoek van het agentschap niet alleen worden gekeken naar mogelijke wandaden van Griekenland, maar ook van Frontex. De ondertekenaars dringen er bij de relevante autoriteiten op aan om onmiddellijk actie te ondernemen en de wettelijke verplichtingen en verantwoordelijkheden die bij dit tragische incident betrokken zijn te onderzoeken. Ze benadrukken dat het niet naleven van deze verplichtingen kan leiden tot juridische aansprakelijkheid voor de betrokken partijen.
Oproep brief te ondertekenen
De open brief staat nog steeds open voor handtekeningen en het aantal ondertekenaars groeit gestaag. De ondertekenaars nodigen academici die gespecialiseerd zijn in de relevante vakgebieden uit om hun naam toe te voegen aan dit initiatief.