Data zijn een niet-concurrerend goed, net zoals muziekopnamen, straatverlichting of een mooi uitzicht: veel mensen kunnen er tegelijkertijd toegang toe krijgen en ze kunnen steeds opnieuw worden gebruikt zonder dat ze inboeten aan kwaliteit of dat het aanbod uitgeput raakt. Het datavolume neemt voortdurend toe, van 33 zettabytes in 2018 tot naar verwachting 175 zettabytes in 2025. Het is een grotendeels onbenut potentieel, want 80% van de industriële data wordt nooit gebruikt. De dataverordening pakt de juridische, economische en technische kwesties aan die ertoe leiden dat data onderbenut blijven. Door de nieuwe regels zullen meer data beschikbaar zijn voor hergebruik.

Het voorstel voor de dataverordening omvat:

- Maatregelen om gebruikers van verbonden apparaten toegang te geven tot de door hen gegenereerde data, die vaak uitsluitend door fabrikanten worden verzameld, en om dergelijke data te delen met derden om aftermarketdiensten of andere datagestuurde innovatieve diensten te verlenen. Zij handhaaft stimulansen voor fabrikanten om te blijven investeren in het genereren van hoogwaardige data, door de overdrachtskosten te dekken en het gebruik van gedeelde data in rechtstreekse concurrentie met hun product uit te sluiten.

- Maatregelen om de onderhandelingspositie van kleine en middelgrote ondernemingen weer in evenwicht te brengen door misbruik van contractuele onevenwichtigheden in overeenkomsten voor het delen van data te voorkomen. De gegevensverordening beschermt hen tegen oneerlijke contractuele voorwaarden die worden opgelegd door een partij met een aanzienlijk sterkere onderhandelingspositie. De Commissie zal ook modelcontractvoorwaarden ontwikkelen om deze bedrijven te helpen bij het opstellen van en onderhandelen over eerlijke overeenkomsten voor het delen van data.

- Middelen voor overheidsinstanties om toegang te krijgen tot data die in het bezit zijn van de particuliere sector en die noodzakelijk zijn voor specifieke doeleinden van algemeen belang, met name in het geval van algemene noodsituaties, zoals overstromingen en bosbranden, of om een wettelijk mandaat uit te voeren indien data niet op andere wijze beschikbaar zijn. Deze data zijn nodig om snel en veilig te kunnen reageren en tegelijkertijd de lasten voor het bedrijfsleven tot een minimum te beperken.

- Nieuwe regels die klanten in staat stellen soepel over te stappen tussen verschillende aanbieders van clouddataverwerkingsdiensten en voorzien in waarborgen tegen onrechtmatige dataoverdracht. Aanbieders moeten gaan zorgen dat de data en applicaties in hun diensten uitwisselbaar worden en dat diensten onderling ook kunnen communiceren. Door hiervoor gezamenlijke standaarden in te voeren, kunnen gebruikers makkelijker overstappen en verschillende diensten naast elkaar gebruiken. Nu zijn daar nog drempels die er ook voor zorgen dat nieuwe aanbieders onvoldoende toegang tot de markt krijgen en innovatie wordt belemmerd.

Daarnaast worden in de dataverordening bepaalde aspecten van de databankrichtlijn herzien. Deze richtlijn is in de jaren 1990 ingevoerd om investeringen in de gestructureerde weergave van data te beschermen. Met name wordt verduidelijkt dat voor databanken die data bevatten van apparaten en voorwerpen die behoren tot het internet der dingen (IoT), geen afzonderlijke rechtsbescherming mag gelden.

Consumenten en bedrijven zullen toegang krijgen tot de data van hun apparaat en deze kunnen gebruiken voor aftermarketdiensten en diensten met toegevoegde waarde, zoals voorspellend onderhoud. Doordat zij over meer informatie beschikken, zullen consumenten en gebruikers, zoals landbouwers, luchtvaartmaatschappijen en bouwbedrijven in staat zijn betere beslissingen te nemen.

Zakelijke en industriële spelers zullen meer data beschikbaar hebben en profiteren van een concurrerende datamarkt. Aanbieders van aftermarketdiensten zullen meer gepersonaliseerde diensten kunnen aanbieden en op gelijke voet kunnen concurreren met vergelijkbare diensten die door fabrikanten worden aangeboden, terwijl data kunnen worden gecombineerd om daarnaast ook volledig nieuwe digitale diensten te ontwikkelen.

Achtergrond

Na de datagovernanceverordening is het voorstel voor de Dataverordening het tweede wetgevingsinitiatief dat voortvloeit uit de Europese datastrategie van februari 2020, die tot doel heeft van de EU een leider te maken in de datagestuurde samenleving.

De datagovernanceverordening, die in november 2020 door de Commissie is gepresenteerd en door medewetgevers Raad en Parlement in november 2021 is goedgekeurd, creëert de processen en structuren om het delen van gegevens door bedrijven, particulieren en de publieke sector te vergemakkelijken. De dataverordening verduidelijkt wie waarde mag creëren uit data en onder welke voorwaarden.