De Arbeidsinspectie heeft op 29 april 2024 een onderzoek gepubliceerd naar overtredingen van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav), waarbij de werkgever een werknemer uit een 'derde land' heeft tewerkgesteld zonder de benodigde vergunning. De Inspectie constateert dat de hoogte van de boetes voor het overtreden van de Wav niet afschrikwekkend genoeg zijn om illegale arbeid tegen te gaan.
De boetes voor het overtreden van de Wav hebben geen gelijke tred gehouden met de ontwikkeling van de welvaart en inflatie. De boetes zijn sinds 2005 vastgesteld op maximaal 8.000 euro voor elke Wav-overtreding. Als het boetebedrag zou zijn meegegroeid met de welvaart en inflatie, dan zou het nu op circa 15 duizend euro liggen. De Arbeidsinspectie onderzocht de financiële drijfveren van werkgevers die de Wav overtreden. De Inspectie ziet dat het illegaal tewerkstellen van arbeidsmigranten financieel voordeel oplevert, vaak zelfs ook nog als de werkgever hiervoor een boete krijgt. In de meeste van de 24 onderzochte zaken is het voordeel voor werkgevers zo groot, dat het betalen van een boete voor een geconstateerde overtreding minder kosten met zich meebrengt dan het normaal uitbetalen van het cao loon en de bijkomende werkgeverslasten. De kostenreductie die met de overtreding van de wet behaald wordt, is gemiddeld 60 procent.
De bevindingen uit het onderzoek zijn:
- In de 24 zaken is de kostenreductie die met de overtreding van de Wet arbeid vreemdelingen wordt behaald gemiddeld 60%. Een voorbeeld kan dit illustreren: in één van de casussen zouden de arbeidskosten voor de werkgever 15.750 euro zijn indien volgens de regels zou zijn gewerkt. Echter, de werkgever heeft in werkelijkheid 6.240 euro kosten (loon) gemaakt. Het voordeel bedraagt 9.510 euro.
- De wetgever heeft in 2005 de bestuurlijke beboetbaarheid van overtreding van de Wet arbeid vreemdelingen ingesteld. In 2005 was het boetenormbedrag 8.000 euro per overtreding en dat is het nu ook. In een aantal van de 24 casussen gaat de overtreding van de Wav gepaard met een andere overtreding, bijvoorbeeld van de Wet Minimumloon en Minimumvakantiebijslag of de Wet Arbeidsvoorwaarden Gedetacheerde Werknemers uit de EU.
- In een uitspraak op 13 juli 2022 geeft de Raad van State aan dat bij het opleggen van een Wav boete differentiatie moet plaatsvinden naar de mate van verwijtbaarheid. In lijn met die uitspraak wordt sinds die tijd een tijdelijke werkwijze gehanteerd. Bij normale verwijtbaarheid wordt voortaan 4.000 euro boete opgelegd, waar dit voorheen 8.000 euro was. Binnen de Inspectie bestond al langer twijfel of voldoende afschrikkende werking zou uitgaan van de bestuurlijke boete, gelet op de verhouding tussen boetehoogte enerzijds en het mogelijk te behalen financiële voordeel anderzijds. Bij toevallige, kortdurende overtredingen mogelijk wel, maar vermoedelijk niet als het illegaal tewerkstellen tot het ‘normale bedrijfsmodel’ van de werkgever behoort en werknemers ook niet in de loonadministratie worden opgenomen. Door de differentiatie en de daaruit volgende halvering van de boete van 8.000 euro naar 4.000 euro (bij normale verwijtbaarheid), werd die indruk nog sterker en de noodzaak voor deze berekeningen groter.
- De Inspectie heeft berekend wat de gemiddelde ‘terugverdientijd’ is. Dus hoe lang de werkgever het voordeel moet genieten dat met de overtreding wordt behaald, om het bedrag van de boete ‘goed te maken’. In bijna 90 procent van de gevallen is dat minder dan 1 jaar. Bij 7 van de 24 onderzochte situaties is de ‘terugverdientijd’ zelfs 3 maanden of minder.
- In één geval is de ‘terugverdientijd’ meer dan 4 jaar. Dat komt omdat in die zaak voor iedere illegaal werkende werknemer uit derde landen, een hele keten aan werkgevers aangesproken kon worden.
Signaal over bedrijfseconomische/financiële drijfveren overtredingen Wet arbeid vreemdelingen