Geldezels zijn mensen van wie de bankrekening wordt gebruikt voor het wegsluizen en verbergen van gestolen geld. Ze zijn een onmisbare schakel in de uitvoering van online fraude, zoals phishing en Whatsappfraude, omdat ze het financiële spoor van slachtoffers naar de kernleden doorbreken. Daardoor is het voor de politie moeilijker om die daders te identificeren, terwijl geldezels het risico dragen: ze krijgen mogelijk een strafblad, kunnen geen bankrekening meer openen en geen leningen meer afsluiten en kunnen aansprakelijk worden gesteld voor het hele schadebedrag van slachtoffers. De cruciale rol van geldezels in het crime script en de mogelijke consequenties voor jonge geldezels zelf maakt het een waardevolle doelgroep voor wetenschappelijk onderzoek. Dit proefschrift van Luuk Bekkers draait om de vraag hoe geldezels worden gerekruteerd en welke mechanismen daarbij een rol spelen. Er is nog bijna geen empirisch onderzoek gedaan naar geldezels en de ingroeimechanismen van cybercriminaliteit. Die kennis is echter nodig voor het ontwikkelen en toepassen van preventiemaatregelen: interventies gericht op geldezels verstoren de uitvoering van verschillende vormen van online fraude, wat kan leiden tot minder slachtofferschap van cybercriminaliteit onder burgers en bedrijven. In totaal bestaat het proefschrift uit zes empirische hoofdstukken, waarbij gebruik is gemaakt van verschillende onderzoeksmethoden. Dit betreffen vragenlijstonderzoek en expertinterviews, maar ook meer unieke en innovatieve methoden zoals online veldexperimenten en analyse van opsporingsonderzoeken naar cybercriminele netwerken.
In lijn met eerdere literatuur blijkt uit het proefschrift dat geldezels – nog steeds – een cruciale schakel vormen in de wereld van financieel-economische cybercriminaliteit. Wel is duidelijk dat dit fenomeen zich gedurende de tijd op verschillende manieren manifesteert: online bankrekeningen, internationale bankrekeningen en cryptowallets zijn tegenwoordig in trek onder cybercriminele netwerken omdat deze nog meer anonimiteit bieden dan rekeningen bij grote traditionele banken. Dat maakt ook dat geldezels ook worden geronseld voor hun legitimatiebewijs in plaats van een bankpas. Daarbij is te concluderen dat de sociale omgeving van geldezels een criminele gelegenheidsstructuur vormt. Geldezels worden via-via benaderd en actief aangesproken; online op sociale media zoals Instagram en Telegram maar ook offline op straat, op school of bij het metrostation. Sociale relaties bieden cybercriminele netwerken dus toegang tot mededaders, waaronder geldezels, en kunnen daarmee verklaren waarom jongeren betrokken raken bij cybercriminaliteit. Hierbij spelen financiële motivaties een rol, want geldezels kijken veelal op naar de luxe levensstijl van criminelen en handelen in ruil voor een vergoeding. Risicopercepties wat betreft de pakkans en de gevolgen van geldezelen zijn laag en geldezels praten het strafbare gedrag goed.
Naast financiële overwegingen oefenen sommige ronselaars daarnaast druk uit of dreigen zelfs met geweld. Dit reflecteert de heterogene aard van de doelgroep en maakt duidelijk dat verschillende ingroeimechanismen een rol spelen. Het proefschrift benadrukt het belang van een integrale aanpak en samenwerking tussen politie en Openbaar Ministerie met private partijen, zoals internet service providers, en met scholen, docenten en ouders. Geldezels verdienen daarbij ook prioriteit. Uiteindelijk biedt samenwerking in combinatie met sterk empirisch onderzoek een mogelijk antwoord op criminaliteit in de huidige digitale maatschappij.
Bekkers verdedigde zijn proefschrift op 20 juni 2025 aan de faculteit Criminologie van de Vrije Universiteit Amsterdam. Promotoren: prof. dr. Rutger Leukfeldt en prof. dr. Edward Kleemans. Copromotor: dr. Remco Spithoven.
Luuk Bekkers
Recruiting money mules. Exploring the offline and online involvement mechanisms of cybercrime
Het proefschrift is beschikbaar in open access