Een rustige kroniekperiode die zich kenmerkt door aanvulling van het Burgerlijk Wetboek met afdeling 6.5.2 ab waarin de bepalingen van de Toegankelijkheidsrichtlijn voor e-handelsdiensten zijn geïmplementeerd en waarin de Wet opheffing verpandingsverboden per 1 juli 2025 in werking is getreden. In het aansprakelijkheidsrecht wat meer reuring dan in het contractenrecht en in het goederenrecht, maar ook nu weer zijn fraaie artikelen verschenen. Links en rechts wat ditjes en datjes, maar niet de aardverschuivingen die de vorige kroniek kenmerkten.

[Lees de kroniek van het vermogensrecht in InView]

De zoektocht naar het juiste midden, tussen burgervriendelijke overheidsdienstverlening en rechtsbescherming enerzijds en de grenzen aan het doenvermogen van bestuursorganen en rechtspraak anderzijds, gaat onverminderd door. Er is toenemende aandacht voor ieders verantwoordelijkheid voor het ordelijk verloop van de uitvoering en de afhandeling van geschillen door de bestuursrechter. Deze houdt procesdeelnemers aan wat van hen mag worden verwacht en treedt – uiteraard met een scherp oog voor het fundamentele recht op toegang tot de rechter – strenger op tegen onordelijk of zelfs misbruikelijk procedeergedrag.

[Lees de kroniek van het algemeen bestuursrecht in InView]

Tegen de achtergrond van de groeiende spanning tussen enerzijds populistische politieke voorstellen en anderzijds de fundamenten van de rechtsstaat worden recente wetsvoorstellen besproken, waaronder het verbod op etnisch profileren en het wetsvoorstel ‘Slimmer straffen’. Natuurlijk komt ook de rechtspraak van de Hoge Raad aan bod over onder meer getuigenverzoeken, het demonstratierecht, de voorlopige hechtenis en de levenslange gevangenisstraf. Daarnaast is er aandacht voor (WODC)-onderzoeken over de motivering van de voorlopige hechtenis, publiek-private samenwerking en femicide. Tot slot wordt ingegaan op de uiteenlopende strafrechtelijke plannen in partijprogramma’s, die de verdeeldheid over sanctiebeleid en rechtsbescherming illustreren.

[Lees de kroniek van het straf(proces)recht in InView]

Deze kroniek belicht de belangrijkste ontwikkelingen van het afgelopen jaar, waaronder de inwerkingtreding van de Wet modernisering bewijsrecht per 1 januari 2025. Hoewel deze wet vooral codificatie en stroomlijning brengt, roept zij ook nieuwe vragen op, zoals het voortbestaan van het aannemelijkheidsvereiste. Daarnaast zijn er relevante uitspraken van de Hoge Raad over onder meer het recht op mondelinge behandeling, hoor en wederhoor, rechterlijke onpartijdigheid, het gezag van gewijsde en het verschoningsrecht. Verder komen procesrechtelijke thema’s aan bod zoals de tweeconclusieregel, digitalisering, proceskosten en collectieve acties onder de WAMCA. Tot slot wordt ingegaan op adviezen voor een fundamentele herziening van het procesrecht, waaronder het opheffen van het onderscheid tussen dagvaardings- en verzoekschriftprocedures.

[Lees de kroniek van het burgerlijk procesrecht in InView]

Bij het schrijven van de inleidende woorden van deze jaarlijkse kroniek is het stof van de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober jl. nauwelijks neergedaald. Los van de vraag hoe het hele proces van het formeren van een nieuw kabinet gaat verlopen, zijn er al meer dan voldoende constitutioneelrechtelijk interessante, c.q. opmerkelijke ontwikkelingen te signaleren op het terrein van het politieke staatsrecht – en niet alleen over het dubbel gevallen kabinet. De impact van tragedies als de oorlogen in Oekraïne en Gaza, de (digitale) dreiging vanuit Rusland en de veranderende internationale verhoudingen na de herverkiezing van president Trump doen zich ook in de Nederlandse context gevoelen. Zo staat Nederland, net als de andere Europese landen, aan de vooravond van forse investeringen in defensie, terwijl de klimaatproblematiek zeker niet minder urgent is geworden. De in de vorige kroniekperiode door velen gesignaleerde crises (onder meer stikstof, wonen, klimaat en asiel) kwamen het afgelopen jaar ook weer volop aan de orde in Den Haag (en niet alleen daar). Ook probeerde het demissionaire kabinet de constitutionele toetsing een stapje verder te brengen. De beginselen van de (democratische) rechtsstaat waren veelvuldig in het politieke en maatschappelijke debat te horen, al konden de meningen over de invulling daarvan verschillen.

[Lees de kroniek van het constitutioneel recht in InView]

De dynamiek van het belastingrecht is legendarisch te noemen. Het is ook emotioneel recht, omdat vrijwel iedereen erdoor wordt geraakt en dat doorgaans op onverbloemde wijze laat merken. In deze kroniek wordt een kleine maar weloverwogen greep gedaan uit de ruime hoeveelheid beschikbare actualiteiten: van de welhaast onvermijdelijke vermogensrendementsheffing (box 3), de overdrachtsbelasting en de minder bekende waterzuiveringsheffing tot enkele formeelrechtelijke ontwikkelingen, zoals de wettelijke beperking van de proceskostenvergoedingen en het ‘protest’ dat tegen de berekening van belastingrente is ontketend. Belicht worden eveneens enkele markante gebeurtenissen op het vlak van de fiscale wetenschapsbeoefening, onder meer in de inleiding.

[Lees de kroniek van het belastingrecht in InView]

In deze kroniek aandacht voor problemen die worden ondervonden bij meerouderschap, de grondslagen van het afstammingsrecht, perikelen in de jeugdzorg en verbeteringen in de rechtsbescherming in de jeugdzorg. Zowel het voorkomen van uithuisplaatsingen, het verbeteren van de rechtsbescherming van ouders en kinderen als de pogingen om het door marktwerking gehavende jeugdbeschermingsstelsel te versterken passeren de revue. Eveneens komen de bescherming van familievermogen van minderjarigen, echtgenoten en informeel samenwoners en de kans dat er een regeling voor meerouderschap komt aan bod.

[Lees de kroniek van het personen- en familierecht en het jeugdrecht in InView]

Terwijl eerdere jaren gekenmerkt werden door ingrijpende veranderingen, laat deze kroniek vooral een beeld van consolidatie en verfijning zien. Wetgevingsinitiatieven zoals het Europese Richtlijnvoorstel en het nationale Wetsvoorstel Overgang van onderneming in faillissement zijn verder gevorderd, terwijl de WHOA opnieuw centraal staat in zowel praktijk als rechtspraak. Daarnaast komen relevante uitspraken van de Hoge Raad en het Hof van Justitie aan bod, evenals aandachtspunten uit recente WODC-onderzoeken. Kortom: geen baanbrekende revolutie, maar langzaam voortschrijdende evolutie – met thema’s die de komende tijd onverminderd actueel blijven.

[Lees de kroniek van het insolventierecht in InView]

Het is inmiddels een goed Nederlands gebruik dat kabinetten vallen op het asiel en migratiedossier. In deze kroniek leest u alles over de meest recente struikelpartijen, dus alleen al daarom kunt u deze niet overslaan. Maar er is nog meer dat u te weten komt als u deze kroniek leest, zoals hoe het ‘fifo-principe’ de IND uit de brand moet helpen, hoe twee wetsvoorstellen allerlei problemen waarover u in onze rubriek al jaren leest zullen oplossen, en hoe wetsvoorstellen elkaar in zullen halen in 2026.

[Lees de kroniek van het migratierecht in InView]

In deze editie richten uw Caribische chroniqueurs de aandacht op een drietal onderwerpen. Als eerste komt de modernisering van het straf(proces)recht in de Cariben aan bod. Daarbij is er ook aandacht voor (de noodzaak van) eenvormigheid van wetgeving. Aan de hand van het meest recente jaarverslag van de FTAC en een evaluatierapport schetsen wij een beeld van de mededingingswetgeving in de Cariben. Consumenten bescherming is een belangrijk onderdeel van (mededingings)beleid, en dit aspect komt aan de orde bij de bespreking van de nieuwe Arubaanse autoriteit, de AFTA. Traditiegetrouw komt het Caribisch fiscaal recht ook in deze kroniek aan de orde. We belichten een aantal in het oog springende fiscale ontwikkelingen, waarbij de flinke uitbreiding van het belastingverdragennetwerk van Curaçao het meest opvalt. Enfin, voldoende stof ter bespreking.

[Lees de kroniek van het Caribisch recht in InView]

De Brusselse wetgever heeft ook de afgelopen twee jaar niet stilgezeten. Vooral, maar niet uitsluitend, op het gebied van het materiële strafrecht is nieuwe wetgeving vastgesteld en is er nieuwe wetgeving in de maak. Wat er daarnaast in de voorbije periode aan relevante rechtspraak voorbij is gekomen en in deze kroniek bespreking verdient, toont opnieuw dat strafrechtelijke rechtsontwikkeling steeds zichtbaarder en merkbaarder plaatsvindt op EU-niveau.

[Lees de kroniek van het Europees strafrecht in InView]

Het arbeidsrecht blijft in beweging. Hoewel de Nederlandse wetgever op arbeidsrechtelijk terrein wel erg weinig tastbare resultaten boekte in de afgelopen Kroniekperiode, maakte de Hoge Raad dat dubbel en dwars goed. Een ware stroom aan belangrijke rechtspraak kwam op gang. Over allerlei uiteenlopende thema’s; van klokkenluiders tot ontslaggronden en ontslagvergoedingen, via de definitie van de arbeidsovereenkomst en gelijke behandeling, tot werkingssfeergeschillen en de betekenis van de academische vrijheid in arbeidsrechtelijke verhoudingen. En het studiekostenbeding natuurlijk. Daarbij drukt het Europese recht in toenemende mate zijn stempel op het arbeidsrecht; dat blijkt niet alleen uit de te bespreken rechtspraak van de Hoge Raad, die steeds vaker een Europeesrechtelijke component heeft. Ook in Luxemburg zijn weer heel wat uitspraken gedaan die het vermelden waard zijn.

[Lees de kroniek van het arbeidsrecht in InView]

Het democratisch deficit binnen het Koninkrijk der Nederlanden staat opnieuw volop in de belangstelling. Dat tekort is te omschrijven als het ontbreken van democratische representatie van de Nederlanders uit de Caribische landen bij de besluitvorming op Koninkrijksniveau. In een spontaan advies van oktober 2024 stelt de Raad van State van het Koninkrijk voor het actieve kiesrecht voor de Tweede en Eerste Kamer uit te breiden naar Nederlanders in de Caribische landen. In deze bijdrage wordt een alternatieve structuur aan gedragen om het democratisch tekort te verhelpen.

[verder lezen in InView]

In deze bijdrage wordt, na een kritische blik op huidige, door de historische context ingegeven, opvattingen over het concordantiebeginsel, zoals vastgelegd in het Statuut, het belang van aansluiting van het Caribische recht op de lokale context benadrukt. Voor het Caribisch deel van het Koninkrijk is het belangrijk om tot een meer eigen rechtsontwikkeling te komen.

[verder lezen in InView]

De Cleveringaleerstoel is ingesteld door de Universiteit Leiden ter herinnering aan hoogleraar Rudolph Pabus Cleveringa en zijn moedige optreden in november 1940 tijdens de Duitse bezetting en ter herdenking van de bevrijding in 1945. Op de Cleveringaleerstoel neemt elk academisch jaar iemand anders plaats, uit binnenof buitenland. De wisselleerstoel bestaat sinds 1970. Het thema alterneert jaarlijks tussen de Tweede Wereldoorlog en Vrede, recht & veiligheid. In het academisch jaar 2024-2025 wordt de leerstoel bekleed door Lilian Gonçalves-Ho Kang You. Nu polarisatie en discriminatie toenemen, laat deze jurist en mensenrechtenactivist in haar Cleveringa-oratie zien hoe gevaarlijk uitsluiting is.

[verder lezen in InView]

Burger c.s. bespreken in het artikel ‘Nederlands stakingsrecht getoetst’ in NJB 2024/1879, afl. 29, het oordeel van het ECSR naar aanleiding van een klacht van ETUC, FNV en CNV over het toetsingskader van de Hoge Raad in de stakingsarresten Amsta en Enerco en over de toepassing daarvan in lagere rechtspraak sindsdien. Het ECSR heeft deze klachten afgewezen, maar de auteurs zien toch aanleiding de Hoge Raad te vragen om in een cassatieprocedure in het belang der wet ‘het toetsingskader nader te preciseren’. Ik plaats een paar vraagtekens bij dat betoog.

[verder lezen in InView]

In reactie op ons artikel in NJB 2024/1879, afl. 29 plaatst Jaap van Slooten een aantal vraagtekens bij onze conclusie dat er reden is naar aanleiding van het oordeel van het ECSR om het Amsta/Enerco-toetsingskader van de Hoge Raad nader te preciseren. Van Slooten vindt die noodzaak niet aanwezig en denkt dat via de reguliere route van jurisprudentievorming een nieuw toetsingskader tot stand kan komen, mocht daar een behoefte aan of een noodzaak toe zijn. De Amsta/Enercoleer is voldoende lenig om eventuele nadere uitwerking te absorberen. Wij verschillen van mening met Van Slooten, zowel ten aanzien van de noodzaak als het tempo waarin daaraan inhoud gegeven zou moeten worden.

[verder lezen in InView]

Het bestuur van een wetenschappelijke instelling heeft een autonome bevoegdheid om sanctionerend op te treden bij schendingen van de wetenschappelijke integriteit binnen de instelling. Er is kritiek te beluisteren op de proportionaliteit en voorspelbaarheid van de opgelegde sancties. Is die terecht? Om die vraag te beantwoorden is empirisch onderzocht hoe instellingsbesturen gebruik maken van hun sanctionerende bevoegdheden. Grote verschillen tussen instellingsbesturen onderling in hoeverre zij na een gegronde klacht maatregelen treffen blijken er niet te zijn. Wel lijken promovendi harder te worden aangepakt dan gevestigde wetenschappers.

[verder lezen in InView]

Ronald Plasterk trok zich inmiddels terug als premierskandidaat. Dat is verstandig, maar neemt niet weg dat er twijfels blijven. Niet langer over Plasterks geschiktheid als premier, maar of hij wel hoogleraar en KNAW-lid kan blijven.

[verder lezen in InView]

De benoeming van staatsraad Van Zwol tot formateur leek vooral ingegeven door de bijzondere situatie dat de onderhandelaars het nog niet eens konden worden over de beoogde premier. De benoeming van Van Zwol als formateur is echter naast opmerkelijk ook onverstandig.

[verder lezen in InView]

De onlangs gepubliceerde Overheidsbrede Visie op Generatieve AI is een mooi en actueel document dat de kansen en risico’s van deze technologie uiteenzet en een gedetailleerde agenda bevat met stappen die de diverse ministeries, uitvoeringsinstanties en toezichthouders de komende jaren zullen zetten. Toch zijn er drie punten die in de volgende versie aandacht behoeven: (1) de grotere maatschappelijke vraagstukken zouden meer moeten worden uitgewerkt, (2) de procedurele en abstracte plannen geconcretiseerd en (3) een juridische analyse toegevoegd.

[verder lezen in InView]

De eilanden van de (voormalige) Nederlandse Antillen zijn niet ‘een stukje Nederland in de tropen’. Het is op de Antillen echt anders. Wie zijn kennis over het Caribisch deel van het Koninkrijk wil testen kan meedoen met de quiz over Curaçao. De quiz wordt met name aanbevolen aan de nieuwkomers in ‘politiek Den Haag’ die met de Antillen te maken krijgen. Hopelijk bevordert deelname aan de quiz een grotere nieuwsgierigheid naar die ‘andere’ wereld.

[verder lezen in InView]