Sinds 1 januari 2015 wordt de geloofwaardigheid van het asielverhaal anders getoetst. Deze nieuwe manier van toetsen wordt de ‘integrale geloofwaardigheidsbeoordeling’ genoemd. Hierin worden alle elementen die in het nadeel van de geloofwaardigheid werken integraal afgewogen tegen hetgeen in het voordeel van de geloofwaardigheid spreekt. Voor 2015 gold het leerstuk van de positieve overtuigingskracht dat tot gevolg had dat in het onderzoek naar en de beoordeling van de geloofwaardigheid de nadruk kwam te liggen op negatieve elementen. Indien sprake was van bepaalde omstandigheden rustte er een ‘zwaardere bewijslast’ op de asielzoeker om het verhaal alsnog geloofwaardig te maken.
Asielzoekers zijn meestal niet in staat om volledig te bewijzen wat hen in het land van herkomst is overkomen. Dit kan redelijkerwijs ook niet van hen worden verlangd. Dit maakt het voor de IND moeilijk om de verklaringen te controleren. Daarbij komt nog dat asielprocedures ook gaan over de vraag welke risico’s een asielzoeker bij terugkeer naar zijn of haar land van herkomst zou lopen. Dit is een vraag naar toekomstige gebeurtenissen, die nooit met volledige zekerheid zijn te bepalen. Daarom toetst de IND niet of de verklaringen van de asielzoeker zwart-wit gezien ‘waar’ zijn, maar weegt zij de verklaringen en maakt een inschatting of de asielzoeker internationale bescherming nodig heeft. Als verklaringen niet kunnen worden geverifieerd wordt gekeken in hoeverre deze overeenkomen met informatie uit algemene bronnen en met de overige verklaringen van de asielzoeker. Hoe de IND de verschillende elementen onderling weegt om tot een beslissing te komen, kan niet eenduidig uit de huidige wet- en regelgeving worden opgemaakt. De ACVZ geeft een aantal juridische handvatten voor de interpretatie van Europese regels. De ACVZ concludeert dat de IND er in het afgelopen jaar in is geslaagd de geloofwaardigheidsbeoordeling te verbeteren. Beslissingen worden beter gemotiveerd, waardoor de rechter beter in staat is om de rechtmatigheid daarvan te beoordelen. Toch ziet de ACVZ verschillende mogelijkheden voor een verdere verbetering van de kwaliteit van de geloofwaardigheidsbeoordeling. Door beperkte registratie van de asielzoeker aan het begin van de asielprocedure ontstaan knelpunten bij de beoordeling van de verklaringen van de asielzoeker. Voorafgaand aan de asielprocedure zijn er nog mogelijkheden om de asielzoeker beter voor te lichten over wat van de asielzoekers wordt verwacht, welke informatie de IND van hen nodig heeft en met welk doel de informatie wordt gebruikt.
Omdat de gesprekken met de asielzoeker cruciaal zijn voor de asielprocedure, is het nodig dat de kwaliteit ervan wordt verbeterd. De adviescommissie acht het van belang dat de asielzoeker zo vroeg mogelijk in de procedure wordt geconfronteerd met tegenstrijdigheden in zijn verklaringen, om hem zodoende de gelegenheid te geven hierop te reageren. De ACVZ dringt er op aan dat nieuwe onervaren uitzendkrachten grondig worden begeleid bij het voeren van een gesprek met de asielzoeker over zijn asielmotieven.