Artikelen van Christina Eckes
Tijdschrift
NJB 25 (2025)
De maat der dingen – mens, natuur, recht
Al eeuwenlang geldt de mens als maat der dingen, maar huidige wetenschappelijke inzichten vragen om nuancering van die kijk op de wereld. Daarbij gaat het niet alleen om de intussen haast onvoorstelbare omvang van de ecologische crisis, maar ook om toegenomen kennis inzake de intelligentie, het bewustzijn, en het gevoelsleven van niet-menselijke aardbewoners. Samenleven met wolven en andere ‘lastige buren’ lijkt uiteindelijk een kwestie van beschaving, en natuurherstel een kwestie van rechtvaardigheid. Het recht speelt een sleutelrol bij het vertalen van deze wetenschappelijke en ethische inzichten naar de vaak weerbarstige praktijk.
Democratie en vertegenwoordiging van het algemeen belang
2023 heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen waarin zij de regering verzocht de representativiteit van belangenorganisaties met een ideëel doel overeenkomstig artikel 3:305a Burgerlijk Wetboek (BW) te onderzoeken en te verkennen in hoeverre hier nadere eisen aan gesteld moeten worden. Dit artikel betoogt dat het KlimaSeniorinnen-arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) niet alleen onderstreept hoe belangrijk de vertegenwoordiging van klimaatbelangen in een moderne complexe samenleving is, maar ook duidelijke grenzen stelt aan de mate waarin de Nederlandse wetgever de representativiteitsvereiste kan aanscherpen voor klimaatzaken.
Big tech en politiek
De Europese Commissie heeft op 23 april 2025 besloten dat Apple en Meta (Facebook) hun verplichtingen onder de Digital Markets Act (DMA) hebben geschonden. De DMA beoogt het gedrag van big tech-platforms (ook poortwachters genoemd) te reguleren met het doel de (Europese) digitale markt competitiever en eerlijker te maken. De DMA is dus een aanvulling op bestaande EU- en nationale mededingingsregels die de handhaving ervan zou moeten versterken. De besluiten van de Europese Commissie in de zaken tegen Apple en Meta roepen echter twijfel op over de haalbaarheid van dit doel in de huidige, steeds complexere geopolitieke context, evenals over de effectiviteit van de handhaving van het EU-mededingingsrecht. Uitgelegd wordt waarom de (relatief) lage boetes in deze zaken een zorgwekkend signaal afgeven met betrekking tot de rechtsstaat en hoe de nationale rechter een steeds belangrijker rol zou kunnen spelen in zaken tegen big tech-bedrijven.
Mondelinge of schriftelijke uitspraken
Meer begrip van een rechterlijke uitspraak kan leiden tot een sterkere aanvaarding daarvan en daarmee bijdragen aan de legitimatie en verantwoordingsfunctie van de uitspraak. Vanuit communicatief perspectief valt er wat te zeggen voor de gedachte dat een mondeling vonnis bijdraagt aan een beter begrip: een mondelinge uitspraak is rijker, door non-verbale signalen kan de rechter zien óf en hoe de uitspraak begrepen wordt en daarop inspelen en een mondelinge uitspraak vergt van de ontvanger minder cognitieve inspanning dan een schriftelijk vonnis (mits de uitspraak niet te complex en lang is). Deze voordelen gelden sterker bij een mondeling vonnis dan bij het mondeling uitspreken van een schriftelijk vonnis. Vanuit communicatief perspectief zou er dus iets voor te zeggen zijn om in zaken die niet te complex zijn en waarvan de motivering niet te lang is steeds mondeling uitspraak te doen.
Crisis Trias Politica VS vereist juiste analyse
De leer van de trias politica is vanwege de anti-rechtstatelijke golf die de VS overspoelt logischerwijs weer meer in de belangstelling komen te staan. Een emotionele afkeer van de persoon Trump dreigt evenwel bij sommige experts het zicht te vertroebelen op wat mogelijk dé oorzaak en dé verklaring is voor diverse al jaren geleden in gang gezette ontwikkelingen die op dit moment de democratie en ook de grondrechten van burgers bedreigen. In individuele zaken worden daardoor soms overhaast en niet goed onderbouwd conclusies getrokken die met grote woorden het vertrek van Trump eisen, een benadering die hem waarschijnlijk alleen maar in de kaart speelt.