De Commissie heeft in opdracht van de NOvA – net als in 2012 en 2017 – alle verkiezingsprogramma’s doorgelicht op rechtsstatelijkheid. Zij heeft de voorstellen van de partijen getoetst aan drie hoofdvragen: houdt de overheid zich aan de eigen regels, worden de fundamentele rechten en vrijheden van de burgers gerespecteerd en hebben de burgers effectieve toegang tot de onafhankelijke rechter?

Goed nieuws is volgens de Commissie dat in alle onderzochte partijprogramma’s het belang van de rechtsstaat nadrukkelijk wordt onderstreept. In de verkiezingsprogramma’s wordt ook alom nagedacht over versterking van de centrale positie die de Grondwet in onze parlementaire democratie inneemt en modernisering van die Grondwet. De diverse uitwerkingen verschillen weliswaar maar de zorg voor het rechtsstatelijk gehalte van wet- en regelgeving wordt algemeen gedeeld.

Als het op het waarborgen van fundamentele rechten en vrijheden van alle burgers aankomt of als het gaat om voorspelbaarheid van regels waaraan de overheid zich zal houden, het waarborgen en accepteren van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht of de zekerheid van een eerlijk proces en een effectieve toegang tot de rechter voor iedereen, is het beeld minder rooskleurig. En dan betreft het veelal juist voorstellen op het gebied van de grote politieke en maatschappelijke thema’s van Islam, immigratie, vluchtelingen, terrorisme, jihadisme. Het zijn deze vraagstukken waarbij het blijkt dat de rechtsstaat, ook internationaal, het eerst onder druk komt te staan.

Rode kaarten zijn uitgedeeld voor voorstellen in de programma’s van de VVD, PVV, CDA, SP, SGP, Forum voor Democratie en JA21.

Lees hier het rapport van de Commissie rechtsstatelijkheid in verkiezingsprogramma’s.