Door de humanitaire crisis in Venezuela zijn de afgelopen jaren zeker 5,7 miljoen Venezolanen hun geboorteland ontvlucht, wat dit een van de grootste vluchtelingencrises in de wereld maakt. Curaçao, dat op zo’n 70 km van de Venezolaanse kust ligt, is een van de landen waar Venezolanen naartoe vluchten. Naar schatting leven er nu zo’n 17.000 Venezolanen zonder verblijfsstatus op het eiland.

Amnesty International tekende de verhalen op van 22 gevluchte Venezolanen, onder wie ook minderjarigen, die te maken kregen met mensenrechtenschendingen zoals standaard detentie onder onmenselijke omstandigheden, mishandeling, het opzettelijk scheiden van gezinsleden en het onder druk zetten om te tekenen voor uitzetting.

In 2018 publiceerde Amnesty International het rapport Opgesloten en uitgezet waarin de organisatie stevige kritiek uitte op de toen geldende internationale beschermingsprocedure op het Caribische eiland. Ondanks de invoering van een nieuwe procedure in 2019, opgesteld met hulp van de Nederlandse autoriteiten, is de situatie op het eiland volgens Amnesty International nog steeds zwaar onvoldoende. De nieuwe Curaçaose beschermingsprocedure voldoet namelijk niet aan internationale mensenrechtenstandaarden. Venezolanen die de crisis in hun land ontvluchten worden bijvoorbeeld nog steeds standaard gevangengezet voor onbepaalde tijd in de Vreemdelingenbarakken in de gevangenis Sentro di Detenshon i Korekshon Korsou (SDKK). In detentie worden zij onder druk gezet om in te stemmen met uitzetting naar Venezuela en hebben zij nauwelijks tot geen toegang tot juridische hulp.

Bovendien worden de beoordelingsgesprekken voor het beschermingsverzoek gevoerd door dezelfde vreemdelingenpolitie die ook verantwoordelijk is voor het oppakken van mensen zonder verblijfspapieren. Door deze dubbele verantwoordelijkheid bestaat het risico dat een beschermingsverzoek niet onafhankelijk wordt beoordeeld; tot nu toe is nog geen enkel beschermingsverzoek van een Venezolaanse vluchteling gehonoreerd.

Amnesty International is zeer bezorgd om het feit dat Curaçao mensen stelselmatig terugstuurt naar Venezuela zonder dat zij een eerlijke en zorgvuldige beschermingsprocedure hebben doorlopen. In Venezuela lopen zij een groot risico op ernstige mensenrechtenschendingen. Dit is in strijd met het internationale ‘non-refoulement’-rechtsprincipe: niemand mag worden teruggestuurd naar een land waar hij of zij vervolging kan vrezen.

Onmenselijke opsluiting

De omstandigheden in de Vreemdelingenbarakken zijn nog steeds onmenselijk. Zo is er sprake van overbevolking, slechte hygiënische omstandigheden, gebrek aan privacy en het gevoel van desoriëntatie door het ontbreken van prikkels. Ook worden sommige gevluchte Venezolanen opgesloten met veroordeelde criminelen in de reguliere gevangenis.

Amnesty-onderzoeker Yara Boff Tonella die tijdens het zes maanden durende onderzoek toegang kreeg tot de Vluchtelingenbarakken constateerde dat de Venezolanen die zij kon spreken bijna de hele dag in een kleine cel zaten met maar twee uurtjes toegang tot een luchtkooi. Basismiddelen zoals zeep, tandpasta, shampoo maar ook kleding worden niet verstrekt.

Venezolanen vertelden aan Amnesty International dat gevangenisbewakers hen vernederend en inhumaan behandelden. Ze gebruikten fysiek en verbaal geweld, sommige Venezolanen vertelden dat ze naakt kikkersprongen moesten maken van de bewaking. In 2019 schoot de politie met rubberen kogels op een groep Venezolanen die op dat moment in de Vreemdelingenbarakken vastzat. Het opzettelijke en disproportionele geweld dat de politie tegen hen gebruikte en de ernstige verwondingen die dit veroorzaakte, kunnen neerkomen op mishandeling of marteling.

Minderjarigen opgesloten, gezinsleden gescheiden

Curaçao schendt verder de rechten van Venezolaanse kinderen door hen op te sluiten en van hun ouder(s) die op Curaçao verblijven, te scheiden. Amnesty International vond acht gevallen van minderjarigen die opgesloten waren geweest of nog steeds waren in de Vreemdelingenbarakken of in jeugdinstellingen. De Curaçaose overheid herenigde hen niet met hun ouder(s), noch mochten de ouders contact hebben met hun kinderen of hen bezoeken. In plaats daarvan zetten de Curaçaose autoriteiten de kinderen uit, zonder de ouders te informeren. Het opzettelijke en ernstige lijden dat de autoriteiten veroorzaakten door het uitzetten van kinderen en het scheiden van gezinsleden kan in sommige gevallen neerkomen op marteling, aldus Amnesty International.

Amnesty International tekent het verhaal op van de zonen van Yusmari. De Kustwacht Caribisch Gebied leverde de twee zonen van Yusmari, toentertijd 15 en 16 jaar oud, over aan de Curaçaose vreemdelingenpolitie, die hen vervolgens opsloot in de Vreemdelingenbarakken. Na twee dagen werden Yusmari’s zonen naar een gesloten jeugdinstelling gebracht. Hun moeder, die al op Curaçao woonde zonder verblijfspapieren, mocht geen contact met haar kinderen hebben of ze bezoeken. Toen ze eindelijk toestemming kreeg en aankwam bij de jeugdinstelling, kreeg ze te horen dat de Curaçaose autoriteiten haar kinderen een paar dagen eerder al hadden uitgezet.

Betrokkenheid van Nederland bij mensenrechtenschendingen

Ondanks alarmerende signalen in de afgelopen jaren over ernstige schendingen van vluchtelingen- en migrantenrechten door de Curaçaose autoriteiten, hebben de Nederlandse autoriteiten volgens Amnesty International hun samenwerking met en steun aan Curaçao juist versterkt, voornamelijk op het gebied van het opsporen, opsluiten en uitzetten van vluchtelingen en migranten. In 2019 hielpen Nederlandse militairen bij het bewaken van een sporthal waar een groep Venezolanen onrechtmatig werd vastgehouden. De Venezolanen werden later hoogstwaarschijnlijk collectief uitgezet zonder dat zij individueel een beschermingsbezoek konden indienen, een schending van het internationale recht.

Nederland voorziet de Kustwacht ook van materieel en personeel om mensen te onderscheppen die irregulier per boot proberen aan te komen, ongeacht het hoge risico dat zij vervolgens lopen op mensenrechtenschendingen vanaf het moment dat zij worden overgedragen aan de vreemdelingenpolitie op land. De Nederlandse autoriteiten hebben niet gezorgd voor bindende mensenrechtenwaarborgen of onafhankelijke toezichtmechanismen om mensenrechtenschendingen door de Curaçaose autoriteiten te voorkomen.

Nederland heeft bij het verlenen van ondersteuning ook geen onderzoek gedaan naar vermeende schendingen onder verantwoordelijkheid van de Curaçaose overheid terwijl daar al signalen over waren, onder meer in het Amnesty-rapport uit 2018. Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Raymond Knops, blijft herhalen dat de Nederlandse autoriteiten dit ook niet hoeven te doen, omdat dit de verantwoordelijkheid zou zijn van Curaçao.

Amnesty International vindt dat internationale verplichtingen om mensenrechten te respecteren en te beschermen ook gelden als het gaat om samenwerking met en het verlenen van steun aan de Curaçaose autoriteiten.

‘Het is onaanvaardbaar dat de Nederlandse overheid de Curaçaose autoriteiten helpt bij het oppakken en opsluiten van Venezolanen die juist op zoek zijn naar veiligheid’, zegt Dagmar Oudshoorn, directeur van Amnesty International Nederland. ‘In plaats van bij te dragen aan het schenden van mensenrechten, zouden de Nederlandse autoriteiten Curaçao moeten helpen bij het bieden van internationale bescherming aan mensen die vluchten.’