De afgelopen jaren hebben zich op het gebied van de digitalisering ontwikkelingen voorgedaan die ertoe geleid hebben dat vrijwel geen aspect van onze samenleving zich hieraan onttrekt. Die tendens zet zich in een rap tempo voort en lijkt onstuitbaar. Daarbij dienen zich fundamentele vragen aan over wat het recht in deze (mondiale) ontwikkeling vermag. Deze vragen vormen het centrale thema van de Jaarvergadering van de NJV die op 10 juni 2016 in de Philharmonie in Haarlem plaatsvindt.
In twee paneldiscussies die worden geleid door Marc Chavannes, jurist en journalist, bekend van NRC Handelsblad en thans verbonden aan De Correspondent, zal een debat met de zaal worden gevoerd over de voor deze vergadering geschreven preadviezen.
Lokke Moerel en Corien Prins analyseren het gegevensgebruik van ‘big data’ en ‘Internet of Things’ en constateren dat de huidige regels voor de omgang met persoonsgegevens onvoldoende aansluiten bij zowel de risico’s als de kansen die deze nieuwe fenomenen meebrengen. De juridische waarborg van doelbeperking bij de beoordeling van de rechtmatigheid van gegevensgebruik lijkt hopeloos verouderd en zij stellen als oplossing een toets aan de hand van een gerechtvaardigd belang bij de verzameling en (verdere) verwerking van gegevens, voor.
Mireille Hildebrandt bespreekt de implicaties van kunstmatige intelligentie voor het strafrecht. Kunnen min of meer zelfstandig handelende systemen strafbare gevolgen in het leven roepen? Hierbij dienen zich nieuwe vraagpunten aan rond daderschap, causaliteit, wederrechtelijkheid en schuld. Belangrijk is ook de vraag wat de gevolgen zijn van de heimelijke inzet van technische systemen om mogelijke verdachten in het vizier te krijgen en hoe de ontwikkelingen waarbij ingrijpen op basis hiervan steeds vroeger in de voorfase van de opsporing plaatsvinden zich verhouden tot de onschuldpresumptie.
Eric Tjong Tjin Tai bepleit een meer goederenrechtelijke benadering van data en andere digitale activa, aanvullende rechterlijke toetsing van contracten over digitale activa en privacy-gevoelige data, en institutionele wijzigingen teneinde de effectiviteit van handhaving te versterken bijvoorbeeld voor digitale identificatie en bewijs, online geschilbeslechting, executie en verhaal.
Gerrit-Jan Zwenne en Aernout Schmidt richten zich op de rechtspositie van de mens, homo digitalis, die zich moet zien te handhaven in een gedigitaliseerde wereld. Zij inventariseren aan de hand van voorbeeldsituaties met welke risico’s of bedreigingen de homo digitalis te maken kan krijgen als gevolg van digitalisering bij de overheid en de (on)mogelijkheden die het bestuursrecht als sturingsinstrument biedt. Wat is belangrijker: het garanderen van de vrijheid van de (digitale) burger of het garanderen van diens veiligheid?
Naast de preadviseurs zullen in de panels zitting nemen:
Jeroen de Jong, Raadadviseur Staats- en Bestuursrecht, Ministerie van Veiligheid en Justitie, die namens het ministerie de onderhandelingen over de nieuwe Europese privacy verordening voerde.
Frans Copini, oud-commissaris van politie, thans vooral actief in het veiligheidsdomein als organisatie-adviseur op het terrein van de ontwikkeling van intelligente surveillance systemen in publieke omgevingen en als adviseur verbonden aan de Nationale Politie binnen het programma Sensing, in het bijzonder bij voertuigherkenning (automatic numberplate recognition-ANPR).
Marco Loos, hoogleraar privaatrecht aan Tilburg University en medeverantwoordelijk voor een uitgebreide studie voor de Europese Commissie naar de juridische aspecten van digitale inhoud (2011) en een studie naar de gedragingen van consumenten ten aanzien van algemene voorwaarden (2016).
Marlies van Eck, juridisch adviseur op het gebied van ICT bij de belastingdienst en docent bestuursrecht aan Tilburg University. Zij bereidt een proefschrift voor over ‘Rechtsbescherming bij geautomatiseerde besluiten in ketens in de sociale zekerheid en belastingsector’ aan Tilburg University.
Belangstellenden worden van harte uitgenodigd de vergadering bij te wonen en kunnen zich aanmelden bij de NJV.
Taru Spronken, voorzitter NJV
